VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20150620

Tinan Atus Lima Emar Timor Ho Malae Mutin Hasoru Malu (Kapitulu 2)

Kapítulu 2
Amo Bispo Carlos Filipe Ximenes Belo
Hosi tinan 1515 ba tinan 1665, malae português sira la iha administrasaun iha rai Timor Loro Sa’e. Malaca mak hanesan fatin administrasaun Imperiu português nia iha Oriente. Hosi sidade nebá, português ba halo kontratu ho reinus hosi Ambon, Tidore, Makasar, Flores no Timor.

Iha tinan 1595, ema hosi nasaun Olanda hahú tama tasi Insulindia nian. Olandeses sira harii Kompañia ida naran Kompañia das Índias Orientais(VOC) atu esplora rai sira nebé agora halo parte ba Repúblika Indonesia no harii feitorias atu halo komersiu. Iha 1613 sira ataka Ilha Solor. Iha tinan 1653, olandeses sira hela metin nona iha Kupang.

Entretanto, amo lulik dominikanus tama Solor iha tinan 1562, hodi harii Missaun ida atu toma konta rai Solor, Flores, Adonara no seluk tan.Tanba iha tinan 1564, ema islam hosi Jawa no Makasar halo ataque ba Solor, mak frei António da Cruz, O.P., ho nia maluk sira halo kastelu (Castelo/Benteng) iha Lahayong, Solor.

Iha tinan 1589 ou 1590, amo lulik frei Belchior da Luz ou das Antas, O.P., sae ró ba tun iha povosaun marítima Mena (Timor ocidental). Hetan tiha lisensa hosi liurai reinu Mena nian, frei Belchior hanorin doutrina ba povu no dato sira; nia mos harii igreja ida iha nebá. Liu tiha fulan balu, nia fila ba Malaca, no lori mos Liurai nia oan mane (herdeiro), atu hatama iha eskola. Iha Malaca; liurain oan ne’e aprende doutrina, hodi simu sakramentu batizmu hosi amo Bispo João Gaio Ribeiro. Principe ka Bainó ne’e sarani tiha, sira tau  naran Dom Lourenço. Frei Belchior ho Dom Lourenço fila ba Mena. Maibé, liu tiha fulan ne’e, amo lulik hetan moras todan nebé obriga nia sai hosi Timor, hodi fila ba Malaca. Dom Lourenço ho sarani barak, la hetan assisténsia religiosa, ne’e duni sira fila ba kostume tuan nian (adat no istiadat), hodi husik moris sarani no fila fali moris ba jentiu.

Iha tinan 1613, armada olandês tam iha portu Solor, halo funu hasoru frades no malae português nebe hela iha Lahayong. Ikus mai, amo lulik dominikanus, portugeses balu ho rai na’in balu nebé sarani tiha ona, sira husik Solor, at ba hela iha Larantuka, Makasar no Kupnag. Hahú tempu nebá, ema balu ba hela metin iha Citrana, iha reino Ambenu ni rai.

(sei kontinua)

Porto, 16 de juño 201
Amo Bispo Carlos Filipe X. Belo

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.