VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20150623

500 ANOS – TINAN ATUS LIMA Emar Timor Ho Malae Mutin Hasoru Malu (Kapitulu 4)



500 ANOS – TINAN ATUS LIMA   
Emar Timor Ho Malae Mutin Hasoru Malu  


Dom Carlos Filipe Ximenes Belo
KAPÍTULU 4.º - Frei António de São Jacinto, O.P.

Apóstolu ba dala uluk iha Rai Timur.

Iha istória relijiosa Rai Timur, hahú hosi Kupang to’o Lifau, naran ida ne’e, naran boot no morin. Ita la hatene frei António de São Jacinto nia loron no fatin moris nian. Nia sei amo lulik foin sa’e ida, Frei Miguel Rangel, O.P., lori nia ba Goa, hamutuk ho dominikanus nain sanulu resin ida (11). Hosi Goa, sira sa’e ró boot ba Malaca, no ikus mai liu ba Solor, iha tinan 1628 . Iha tinan 1629, frei António de São Jacinto ba serbisu iha ilha (pulau) Crama ou Adonara. Iha tinan 1640, ulun sira foti Frei António de São Jacinto ba Vigário das Cristandades de Solor, ou padre superior ba sarani sira iha Solor, no hela iha Larantuka.

Iha fulan Janeiro tinan 1641, liurai Bulukumba, iha Makasar, naran Tuwammalinjang-ri-Timori, ba ataka Larantuka; ikus mai, nia ho ró barak, liu ba Timor ho nia forsas ba ataka Mena no reinus seluk iha Timor, hanesan We-Hali, Amanuban, no Serviang (Servião). Ho assaltu ida ne’e, liurai Feto, no nia família no povu halai ba foho. Liurai balu hahú halo aliansa ho Liurai Makasar nian, nebé ema islam. Sira mos fahe sapéu metan ba liurai balu hosi Serviang. Liurai Bulukumba ho nia emar, hadau ai-kemeli, osan mean, bani-wen. Sira mos dadur ema timor hanesan atan ou kuda-reinu (ema mane, feto no labarik foin sa’e) hamutuk rihun haat (4000).

Maibé, liurai Feto Mena metin nafatin ba nia relijiaun katólika, ne’e duni nia hakerek surat ida ba Frei António de São Jacinto hodi husu tulun.

Frei Jacinto haruka prepara forsas, ró no hahán atu ba tulun liurai feto Mena. Iha espedisaun ne’e, tama kapitaun Francisco Fernandes, amo lulik dominikanu frei Crisóstomo de São Tiago no frei Pedro Manso, no soldados nain neenulu (60). Antes ke male mutin sira to’o rai Timur, forsas inimigas hosi Celebes (Sulawesi) fila nahas ba Makasar. Kapitaun Francisco Fernandes ho tropas ba konkista reinu balu iha taci-mane, hanesan We-Hali. Hahú tempu nebá, Uma-Kain boot We-Hali (ka Bé-Hali) ho We-Iku (Oe-biku) lakon sira nia influensia.

Liurai feto Mena nebé subar iha ai-laran, mos fila hikas ba nia knua iha Tasi ibun, Iha loron 24 fulan Juño 1641 (festa Saun João Baptista nian), padre António de São Jacinto sarani liurai feto, nia oan mane, datu balu no povu balu. Atu hana’i liurai Portugal, Do João IV, liurai oan mane (príncipe herdeiro) bolu Dom João.

Iha fulan jJulho 1641, Frei António de São Jacinto sa’e ró ba reinu Ambeno, tanba liurai feto, hosi fatin nebá konvida nia. Hahu loron 20 to’o 29 Julho, amo lulik hela iha Lifau (Taci-ibun), hodi hanorin doutrina no sarani ema. Iha tempu ne’e, Liurai Feto (faluk) Ambenu simu sakramentu batizmu. Amo lulik António mos sarani liurai oan mane (principe herdeiro), no tau naran Dom Pedro. Sarani mos liurai oan feto sira (princesas), dato no reinu wa’in.

Ita bele dehan fulan Juñu no Julho tinan 1641, fulan importante ba reino Mena no Ambeno, tanba iha fulan nebá, mak kristianizmu hahú moris. Laóz iha tinan 1515!!!!

Porto, 24 juño 2015
Amo Bispo Carlos F. Ximenes Belo

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.