Mensajen Tinan Foun Hosi PR TL Taur Matan Ruak

Prezidente Republika TL Taur Matan Ruak

Povu doben Timor-Leste.

Ita prepara an atu hahú tinan foun ida servisu makaas liu tan, depois de, 2012, konsege realiza objektivus importantes balun iha ita rain.

Iha tinan ida ne’ebé ita komemora Aniversáriu ba Restaurasaun Independensia ba dala 10, ita realiza ho susesu atus eleitorais dala 3, ne’ebé iha partisipasaun boot hosi sidadaun sira; Prezidente Repúblika foun simu pose; Parlamentu Nasional hahú 3ª. lejislatura; no ha’u fó pose ba 5º. Governu Konstituisional.

Susesu sira ne’e hotu ita konsege iha ambiente paz no estabilidade nia laran. Misaun Nasoens Unidas iha Timor-Leste ramata. Ita nia kazu sai hosi Konselhu Seguransa nia liman. Susesu sira ne’e hotu iha razaun para ita hotu ksolok.

Maibé, atu hahú tinan foun 2013, dezafius boot seidauk lakon, sei nafatin: halakon kiak, aproveita didi’ak rekursus naturais iha ita nia rain, dezenvolve ekonomia ida ne’ebé iha kbiit atu sustenta ita nia Nasaun no buka nafatin atu hetan moris ida di’ak no furak.

Biar ita idaidak iha konviksoens no opinioens la hanesan, ne’e natural tebes no positivu, más ita hotu fiar katak tenke servisu makaas liu tan atu hetan moris di’ak no harii vida ida di’ak no furak liu ba ita hotu nia an. Halo oinsá mak buat sira ne’e hotu bele mosu? Ne’e asuntu ida ne’ebé ha’u tau ba ita nia atensaun. Ita hotu tenke kontribui para bele fó resposta.

Ba dala uluk, ita iha problemas no dezafius komunikasaun entre Povu no Ukun Nain sira. Ita tenke hadi’a no hametin komunikasaun ida ne’e di’ak liu tan.

Objektivu komunikasaun entre Povu no Ukun Na’in sira, ne’e atu halo di’ak liu tan prestasaun servisu Estado no sosiedade nian, hodi hadi’a liu tan situasaun iha ita rain. Ita tenke hatene rona malu no fó atensaun ba opiniaun ema seluk nian.

Ba dala rua, ita tenke integra sosiedade sivíl no sidadaun hotuhotu iha prosesu harii ita rain. Ita presiza modelu partisipasaun foun ida.

Ita ukun an tinan sanulu liu ona no partisipasaun sidadaun sira nian importante tebes atu bele ajuda ita hetan objektivus Nasaun nian. Ita nia sosiedade gosta reklama de’it ninia direitus. Más atu harii rain ida ho moris ida di’ak liu, sidadaun sira tenke tau atensaun ba ninia dever no responsabilidade. Mentalidade ne’ebé haree governu hanesan responsável ba buat hotuhotu no sidadaun sira hanesan observador ne’e la ajuda atu hala’o dezenvolvimentu. Ita presiza modelu partisipasaun foun ida ne’ebé mobiliza no responsabiliza sidadaun sira iha dezenvolvimentu ita nia Nasaun.

Ba dala tolu, ita tenke kombate atu halo buat hotuhotu sem preparasaun ida di’ak no buka halo de’it mak haree rezultadu.

Ita tenke uza ita kapasidades intelektuais no teknika loloos no di’ak no iha kapasidade atu implementa buat hotu ne’ebé iha ona planu. La falta Timoroan ne’ebé iha kapasidade intelektual no téknika iha ita rain: saida mak falta mak rigor no organizasaun. Preprasaun la di’ak no pratika halo mak haree la to’o atu manan dezafius dezenvolvimentu nian.

Ikus liu, ita tenke fomenta servisu ho espíritu ekipa iha sosiedade nia leet.

Servisu iha ekipa halibur sosiedade. Ho espírito ekipa , ita hetan kbiit liu atu halo buat ne’ebé ita mesak labele. So servisu hamutuk mak ita bele hetan rezultadus ne’ebé ita hotu hakarak hodi bele halo mudansa sosial ne’ebé lori moris di’ak mai ita nia Rain.

Ita nia Rain presiza aumenta servisu Estado nian iha distritos, para ita nia Estado bele to’o mós fatin sira ne’ebé maioria populasaun moris no hela ba.

Ita nia Rain presiza hala’o dezenvolvimentu iha fatin barak, hodi dinamiza ekonomia Distrito sira nian no hamoris mós kampu de servisu.

Ita tenke mobiliza agrikultores sira no halo investimentu hodi aumenta produsaun iha toos ho natar no fa’an produtu sira ne’e iha merkadu hodi hamenus dependensia hosi rai liur.

Ita nia Rain presiza infraestruturas ne’ebé di’ak hodi bele harii kondisoens atu dada investor sira, diversifika ita nia ekonomia no hamenus dependensia hosi minarai.

Servisu sira ne’e so hetan Susesu se ita iha kbiit no hakarak rona mós ema seluk nia hanoin, se ita hatene mobiliza sosiedae tomak no servisu di’ak ho rigor; se ita hatene kumpri planu sira ne’ebé iha no envolve ita nia sidadaun sira, no se ita hatene servisu iha ekipa.

Povu doben Timor-Leste

Ita nia Rain kontinua husu ita hotu nia domin no dedikasaun, determinasaun no servisu makaas no la para. Imi bele konta ho Prezidente Repúblika nia tulun hodi servisu hamutuk ho sosiedade tomak, ho governu no orgauns soberania sira seluk, atu hamutuk bele manán tan dezafius sira ne’ebé iha ita nia oin no konkista tan vitórias ba ita nia rain doben Timor-Leste.

Ha’u sei servisu ho imi hotu para ajuda fila 2013 hanesan tinan ida ne’ebé ita prepara an atu hakat ba faze dezenvolvimentu hodi hadi’a di’ak liu tan ita nia moris. Maibé harii futuru ida di’ak liu - iha ita tomak nia liman.

La’o ba oin, servisu hamutuk atu fila ita rain Timor-Leste sai forte no riku liu tan.

Ba Timoroan hotuhotu, iha rai laran no liur, simu ha’u nia haku’ak boot no votus ba Tinan Foun ne’ebé hakmatek, haksolok no prósperu liu tan.

Maromak tulun ita hotu. 

FH