Husi )* João Noronha
Tan sa mak hau hamosu kestaun ne, tamba fila-fali ba kotuk kuandu bainhira iha luta ba ukun-an ne, iha parte balun iha hanoin "scepticism" ba ukun-an ne (disbelieve - la fiar, lakon konfiansa). Ida ne talves tamba haree liu ka foku liu ba rekursu Timor-Leste nian nebe iha, no oin sa atu bele ho rekursu nebe iha, Timor-Leste bele hetan ukun-an no lori ukun-an ne ba oin nafatin.
Lori ukun-an ne lao ba oin nafatin, ne mak ita nia kamarada, "Maubere no Buibere" sira sempre kaer metin sentidu prinsipal husi lia fuan murak, "A Luta Continua". Independensia la os finalidade husi luta naruk liu husi faze oin 3 + referendum, maibe oin sa povu, atan-oan "Maubere no Buibere" sira nia moris hafoin de ukun-an. Tamba sira nia moris atu sai diak liu tan iha faze ukun-an, hetan naroman no nabilan, ida ne mak objetivu husi luta, no ema barak sofre no mate, mos la sura ba ida ne. Ukun-an ne sakral duni, ema adora to mate, no nune tenke lori buat diak ba ema nia moris.
Maibe dalaruma hetan tiha ukun-an ona, objetivu furak ne tau ona ba kotuk. Ema mosu mai kor oin-oin, no ida-idak hahu reklama, sura nia luta, no hahu buka nia kadeira ka nia fatin iha nebe? Bainhira mosu ona ho hanoin ba liu poder ka kaer ukun, mak dalaruma, sai impedementu ba dezenvolvimentu. Tamba sira preokupa liu ho oin sa atu dezenvolve estratejia atu kaer poder, duke oin sa atu dezenvolve estratejia atu dezenvolve ho diak ba povu. Konsekuensia, la lori buat diak ba povu nia moris, no em fim kria sofrementu liu tan ba povu nia moris. Krize 2006, bele sai izemplu ida tan hanoin liu ba atu kaer ukun, no konsekuensia mak sofrementu ba povu.
Hau mos iha fiar ho maluk sira seluk katak ita bele, no ba oin, oin sa ita tenke hatudu nafatin katak ita sei bele, no bele nafatin. Xave mak, tau povu nia moris mak tenke iha prioridade as liu. Oin sa hadiak povu nia moris? Maibe, iha realidade bot sira nia moris mak tenke iha prioridade as liu. Izemplu, bot sira iha seguransa ba sira, no povu dalaruma sira nia seguransa mak fila se fali kilat ba sira; povu simu US$20 husi bot sira nia liman sorin ba familia tomak nia moris, maibe bot sira nia liman sorin ida seluk simu US$2,500 to US$3,000 no fasilidade oin-oin ba sira, no sira nia familia tomak, maske ke nivel dezempregu no kiak sei as iha Timor-Leste; bot sira mak atu servi povu, dala barak povu mak servi nafatin sira, katak povu hadiak dalan ba sira bainhira sira halo vizita ofisial ba fatin nebe dalan at. Bot sira hetan buat hotu-hotu ona, no dalaruma sira sei dada is no haklalak nafatin katak sira sei falta ida ne no falta ida neba. Maibe, povu ida simu US$20 ne ba uma kain tomak, osan ne suku sira nia ibun metin, to atu dada is deit mos dalaruma la hetan. Kala ida fo osan mai hau ne mak diak liu ona.
Tuir mai tau hanoin ida deit, dezenvolve ba povu nia diak tamba oras ne sira merese atu hetan duni diak ne. Se karik oras ne sira tur iha sira nia uma ida-idak, bele hanoin fali ba tinan 11 liu ba, no sira tenke sente ksolok duni katak ohin loron moris iha ukun-an nia laran ne diak liu duni duke moris iha kolonializmu nia laran. Ho dezenvolvimentu diak no tau prioridade diak, hau fiar katak sei la hamosu "arependementu/penyesalan" iha povu nia hanoin no lia fuan.
Tan sa mak hau hamosu kestaun ne, tamba fila-fali ba kotuk kuandu bainhira iha luta ba ukun-an ne, iha parte balun iha hanoin "scepticism" ba ukun-an ne (disbelieve - la fiar, lakon konfiansa). Ida ne talves tamba haree liu ka foku liu ba rekursu Timor-Leste nian nebe iha, no oin sa atu bele ho rekursu nebe iha, Timor-Leste bele hetan ukun-an no lori ukun-an ne ba oin nafatin.
Lori ukun-an ne lao ba oin nafatin, ne mak ita nia kamarada, "Maubere no Buibere" sira sempre kaer metin sentidu prinsipal husi lia fuan murak, "A Luta Continua". Independensia la os finalidade husi luta naruk liu husi faze oin 3 + referendum, maibe oin sa povu, atan-oan "Maubere no Buibere" sira nia moris hafoin de ukun-an. Tamba sira nia moris atu sai diak liu tan iha faze ukun-an, hetan naroman no nabilan, ida ne mak objetivu husi luta, no ema barak sofre no mate, mos la sura ba ida ne. Ukun-an ne sakral duni, ema adora to mate, no nune tenke lori buat diak ba ema nia moris.
Maibe dalaruma hetan tiha ukun-an ona, objetivu furak ne tau ona ba kotuk. Ema mosu mai kor oin-oin, no ida-idak hahu reklama, sura nia luta, no hahu buka nia kadeira ka nia fatin iha nebe? Bainhira mosu ona ho hanoin ba liu poder ka kaer ukun, mak dalaruma, sai impedementu ba dezenvolvimentu. Tamba sira preokupa liu ho oin sa atu dezenvolve estratejia atu kaer poder, duke oin sa atu dezenvolve estratejia atu dezenvolve ho diak ba povu. Konsekuensia, la lori buat diak ba povu nia moris, no em fim kria sofrementu liu tan ba povu nia moris. Krize 2006, bele sai izemplu ida tan hanoin liu ba atu kaer ukun, no konsekuensia mak sofrementu ba povu.
Hau mos iha fiar ho maluk sira seluk katak ita bele, no ba oin, oin sa ita tenke hatudu nafatin katak ita sei bele, no bele nafatin. Xave mak, tau povu nia moris mak tenke iha prioridade as liu. Oin sa hadiak povu nia moris? Maibe, iha realidade bot sira nia moris mak tenke iha prioridade as liu. Izemplu, bot sira iha seguransa ba sira, no povu dalaruma sira nia seguransa mak fila se fali kilat ba sira; povu simu US$20 husi bot sira nia liman sorin ba familia tomak nia moris, maibe bot sira nia liman sorin ida seluk simu US$2,500 to US$3,000 no fasilidade oin-oin ba sira, no sira nia familia tomak, maske ke nivel dezempregu no kiak sei as iha Timor-Leste; bot sira mak atu servi povu, dala barak povu mak servi nafatin sira, katak povu hadiak dalan ba sira bainhira sira halo vizita ofisial ba fatin nebe dalan at. Bot sira hetan buat hotu-hotu ona, no dalaruma sira sei dada is no haklalak nafatin katak sira sei falta ida ne no falta ida neba. Maibe, povu ida simu US$20 ne ba uma kain tomak, osan ne suku sira nia ibun metin, to atu dada is deit mos dalaruma la hetan. Kala ida fo osan mai hau ne mak diak liu ona.
Tuir mai tau hanoin ida deit, dezenvolve ba povu nia diak tamba oras ne sira merese atu hetan duni diak ne. Se karik oras ne sira tur iha sira nia uma ida-idak, bele hanoin fali ba tinan 11 liu ba, no sira tenke sente ksolok duni katak ohin loron moris iha ukun-an nia laran ne diak liu duni duke moris iha kolonializmu nia laran. Ho dezenvolvimentu diak no tau prioridade diak, hau fiar katak sei la hamosu "arependementu/penyesalan" iha povu nia hanoin no lia fuan.
.
Iha buat todan ida atu ita tenke halakon husi jerasaun ba jerasaun, no bele hamosu deit iha sira nia hanoin no liafuan katak, "Ami ohin haksolok, tamba ami nia moris ne diak liu duni. Ami uluk terus no familia balun mate, maibe ikus ami hetan duni buat diak liu."
Sem comentários:
Enviar um comentário
Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.