VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20100205

OPERASAUN NINJAS NO REASAUN HUSI FRETILIN HO CPD-RDTL

(Presidente Parlamento Nacional sai hanesan objektu ba kritikas tanba ninian envolvimento iha operasaun kasa ninjas iha Distrito Bobonaro ho Covalima).

Victor Tavares*

Iha fulan hirak ikus populasoins iha Distritos rua Bobonaro ho Covalima moris iha terror no ta’uk nian okos tanba Ninjas nian hahalok. Rona situasaun nebee afeta ba povo iha distrito rua, iha nebee populasoins moris la hakmatek, ta’uk no pior liu tan mak ninjas sira oho ho sadiku ema na’in tolu iha distrito rua nebee refere, Presidente Parlamento Nasional Sr. Fernando La Sama de Araújo, nebee mos sente moris terus nee oin sa iha nian isin lolon iha tempu okupasaun, ema ida nebee mos hakribi violensia, hakribi hahalok intimidasaun, terror no moris la hakmatek hodi hola inisiativa, hakbesik-an ba povo iha distrito rua nebee moris la hakmatek, terus no ta’uk.

Senhor Presidente Parlamento Nasional nian aktu, visita ba fatin hirak nebee akontese aktividades kriminais husi grupus bandidus no irresponsáveis sira kontra lei no ordem konstitusional, hanesan aktu reprezentasaun institusional nebee konfere atribuisoins ba nia tuir artigo 14º, nº 1) iha Regimento Parlamento Nasional nian haruka.

Konkretamente, hare husi perspektiva institusional Sr. Fernando La Sama de Araújo nebee iha kualidade nudar titular ba kargu Presidente Parlamento Nasional, iha direitu no dever atu estabelese ligasaun entre Parlamento Nasional ho Orgauns soberanus hirak seluk, instituisoins publikas ka privadas no povo ka sidadausn eleitores sira.

Tanba ida nee no bazeia ba fundamento ida nee, Presidente Parlamento Nasional hola inisiativa hodi halo vizita ba Sukus hirak iha Distrus Bobonaro ho Covalima nebee afektadu tanba ninjas sira nian hahalok.

Vizita nebee Presidente La Sama halo ba sukus hirak nebee nian populasoins sofre hanesan tuir mai : (1) Suku Tapo, Leber, Lour, Molop, Sibuni, Zulo, Bulu, Zumalai, Raimea, Beco-Maucola, Sanfuk, Matai, Suai Vila, Maudemo-Oetaba no Tilomar. Vizita nee hahu husi loron 27 to’o 31 fulan Janeiro 2010.

Hanesan knaar nebee Regimento Parlamento Nasional nian konfere ba Presidente Parlamento Nacional, kabe ba Presidente La Sama nian kompetensia atu eskolha se se mak bele akompanha nia iha vizita nee no la’os obrigasaun atu hola desizaun liu husi konferensia dos lideres ka iha plenária.

Reaksaun husi Partidu FRETILIN ho CPD-RDTL

Hafoin Presidente Parlamento Nasional fila hikas husi populaoins afektadas nian leet, iha Tersa Feira loron 02 fulan Fevereiro tinan 2010, Partido Fretilin liu husi Bankada Parlamentar  hato’o Deklarasaun Politika iha Plenária Parlamento Nasional.

Konteudu Deklarasaun Politika husi Fretilin mak, partido historiku ida nee akuza Presidente Parlamento Nasional ho akuzasaun nebee la iha minimu fundamento. Akuza katak Presidente Parlamento Nasional uza meius estadu nian hodi hala’o kampanha afavor ba Partido Democrático – PD, tanba de faktu Presidente La Sama de Araújo mos nudar Presidente Partido Democrático.

Fretilin nian akuzasaun ida nee falsu no la iha folin tanba, alem de la iha fundamento, konteudu husi Fretilin nian deklarasaun politika nee mos iha karakter siniku nudar reaksaun hasoru operasaun kasa ninjas. Tanba, ema hotu le ho matan, haree no rona ho tilun rasik sa mensagem mak Presidente Fernando La Sama de Araújo hato’o ba poplasoins iha sukus hirak nebee nia liu iha vizita nee.

Maibe, haree husi timing deklarasaun politika husi partido Fretilin relasiona ho aktividades vizitas semanais ba populasoins iha aldeias izoladas nebee Presidente Parlamento Nasional sempre halo bebeik durante nee, mosu situasaun estranhu boot no hahusu ida nunee :

Tanba sa Fretilin kritika deit vizita operasaun ninjas enkuantu vizitas nebee Presidente Parlamento Nacional halo kuaze semana-semana lori PN nian naran ba baze, atu haree ho matan, rona rasik ho tilun husi povo nian halerik maibe partido Fretilin la kritika ? Maibe operasaun kasa ninjas sira nebee halo povo moris la hakmatek, halo ta’uk no oho povo, iha nebee Presidente La Sama rasik envolve nian-an tanba dever moral ba povo iha fatin hirak nebaa, partido Fretilin kritika ?

Estranho boot !!!

Husi fatin seluk, CPD-RDTL ho nian membrus diresaun tomak ejiji atu Presidente Parlamento Nacional responsabiliza nian deklarasaun nebee halo iha biban nebee halo vizita ba zonaz ka sukus afetadus.

Diresaun CPD-RDTL akuza katak Presidente La Sama irresponsável, bainhira bazeia ba faktus, Presidente konsidera movimentu ida nee envolve iha aktus kriminais ninjas nian nian kotuk.

Iha indisius fortes hatudu katak iha ligasaun direta ka indireta entre elementus CPD-RDTL envolve iha grupus irresponsáveis no imorais sira hodi halo aktus ilisitus hanesan fa’an kartaun identifikasaun movimentu nian ba populasoins ho $ 15,00. Grupu nee mos halo kobransa ilegais ba populasoins ho ordem katak komandu mak haruka, la hatene komandu ida nebee no komandu nee iha nebee la hatene.

Tuir informasaun nebee rona husi populasaun sivil, katak grupu bandidus sira disemina ka divulga informasaun ba povo katak matebian funu-na’in sira nebee mate tiha ona mos sei moris hotu, no sei iha ai-laran hotu.

Iha CPD-RDTL nian deklarasaun mos husu ba Presidente Parlamento Nacional, Komisariu PNTL Longuinhos Monteiro ho Xefe Estadu Maior F-FDTL,Kor. Filomeno Paixão atu sira hatudu ema ninjas na’in hira mak sira kaer ona iha operasaun ninjas, na’in hira husi CPD-RDTL, no na’in hira mak husi grupu Bua Malus.

Diresaun CPD-RDTL mos ameasa ba ema boot na’in tolu nee atu sira na’in tolu hatudu evidensias. Diresaun husi movimentu ida nee mos hatudu atitude arrogante tebe-tebes, hanesan fali movimento ida nee aas liu partidus politikus hotu nebee ejiste iha Timor. Diresaun CPD-RDTL mos husu ho arrogante ba Presidente La Sama ho Komisariu Longuinhos kona ba emblema RDTL nudar simbolu Nasaun Timor-Leste nee husi se no se nian esforsu se la’os husi membrus sira iha CPD-RDTL.

Maibe, faktu mak nee, katak naran ida Conselho Popular Democrático nee ema Timor tomak rona so depois de 30 de Agosto 1999. Ita nunka rona iha tempu okupasaun !

Faktus seluk mos mak nee, katak Nasaun iha Timor-Leste nee ida deit mak República Democrátika de Timor-Leste. Estado Soberano RDTL nebee legal no hetan rekonhesimentu husi ONU no Komunidade Internasional mak ida simbolikamente hasa’e Bandeira Nasional iha 20 de Maio 2002 nee. Ne’eduni la iha tan soberania imaginasaun seluk.

Nunee mos Orgauns Soberanus Estadu RDTL nebee legal no legitimu mak Presidente da Republika nebee Dr. José Ramos Horta mak ulun boot nudar  xefe de estadu, Parlamentu Nasional-orgaun reprezentativu husi povu, nebee dirije husi Sr. Fernando La Sama de Araújo, Governo da Republika mak IV Governu Konstitusional, lidera husi Primeiro-Ministro Kay Rala Xanana Gusmão no ikus liu mak Tribunal de Rekursus – orgaun judisial nebee Dr. Cláudio Ximenes nudar Presidente ba orgaun ida nee. Nee’duni la iha tan organizasaun ida boot ka aas liu Orgauns Soberania 4 (hat) nee.

Iha Timor-Leste mos iha instituisoins Sivil ho Militar aas liu mak Forsa Defesa Nasional F-FDTL ho Polisia Nasional Timor-Leste – PNTL, hirak nebee komanda ka nian komandu mak Major General Taur Matan Ruak husi F-FDTL no mos Komisariu Dr. Longuinhos Monteiro iha PNTL.

Nee’duni la iha tan komandu seluk nebee aas liu sira na’in rua.

Nudar sidadaun rai ida ha’u naho’uk tomak ho Senhor Presidente Parlamento Nasional nian sujestaun atu movimentu CPD-RDTL transforma ba partido politiku hodi legaliza nian estatutu tuir Lei no Konstituisaun nian haruka.


* Cidadão

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.