VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20090811

MARI ALKATIRI HETAN ONA KBI'IT ATU HATUN XANANA?

Husi* Vicenty Maubosi (Analista Politika)
Dili, 11 de Agosto de 2009

Topico ida ne’e, relasiona ho Dr. Mari nia deklarasaun ba militantes FRETILIN, iha loron sabado (25-07) besik Ponte Komoro sub-distrito Don Aleixo, nebe media nasional fo sai iha loron 27-07. Reportagem husi media STL no Timor Post edisaun 2aFeira dia 27-07 descreve aspectos importante ba agenda politica Dr.Mari Alkatiri atu kaer fali poder exekutivo iha tempo badak ho nia komitiva. Plano estrategico abrange ba areas hat (4) maka:

1. Atu doko ka hatun governo AMP, militantes husi Dili deit naton ona;
2. Deputados FRETILIN, tempu besik abandona Parlamento;
3. Halao Reajustamento atu halo Marcha da paz; i
4. Referendum ba eleisaun antesipada

Hare ba elaborasaun de estrategias Dr.Mari Alkatiri nian, halo ema balu hakfodak, balu tauk, ema barak klasifika “garganta deit” ka gertak sambal”. Kontudo merece atensaun ba ita hotu komo cidadaun halo exame ida exaustico ka diagnostiko politico ida profundo atu buka hatene (descobre) Dr.Alkatiri nia deklarasaun ne’e tebes duni? Ker dizer la kleur acontecimento ne’e kondiz ho Dr.Alkatiri nia afirmasaun politica. Ou simples ameasa baratu sem fundamento, significa la acontece, tanba ema barak la fiar ona Dr.Alkatiri, tanba durante tinan 5 kaer governasaun nem seker kumpre 1% da promessa eleitoral. Pior liu tan durante tinan 5 de governasaun, Dr.Alkatiri usa benefios ka fasiladades do governu da FRETILIN ba nia intereses particular no familiar.

Hakerek nain, buka usa metodo da teoria de probabilidades atu sukat hypotheses Dr.Alkatiri nia afirmasaun politica ne’e los ka la los.

1.Militantes husi Dili deit bele hatun ona governu AMP?

Resultados estatiticos husi CNE ho STAE Junho de 2007, hatudo katak FRETILIN lakon iha Dili. Votantes ba FRETILIN 22.38% ekivale 17,671 votantes, enkuanto CNRT nia votos 35 706 koresponde 45. 23%. Husi resultado ida ne’e, hatudo katak votantes Dili ba CNRT bot liu dala rua (dobro) kompara ho FRETILIN.

Indikador ida ne’e, demonstra klaramente, votantes barak FRETILIN husi eleisaun de 2001 deskontentes ho lideransa Dr.Alkatiri ho Sr. Lu Olo, hodi nun’e, retira sira nia votos ba FRETILIN iha eleisaun de 2007.

Iha eleisaun 30/ 08/2001, Dili FRETILIN hetan 44,128 nebe ikavale 66,05%. Kompara resultados husi eleisaun 2001 ho 2007, FRETILIN hetan keda (tun) 23,90% = (66,05 % - 22,38 %) 2001 votantes 44,128 2007 votantes 17 671 = ( 44, 128 – 17, 671) 26 357 votantes maka la vota ba FRETILIN iha eleisaun Junho de 2007.

Aspecto ida seluk, ke merece konsiderasaun seria, Dr.Alkatiri lori FRETILIN nia naran ukun tinan 5. Tansa maka iha Dili, eleisaun de 2007 votantes FRETILIN 26 357 vota fali ba Partido politiku seluk?

Ho lia fuan seluk, tan sa, maka Dr.Alkatiri ho fasilidades tomak do governo la konssegue assegura 26. 357 votos? Atu hetan explikasaun, ita bele kaer evidensias balu nebe relevantes atu justifika fuga de 26 357 votos.

§ Depois FRETILIN manang eleisaun, Dr.Alkatiri transforma Partido no governo hanesan nia asset privado, la importa kuadros no militantes sira nia halerik ba susar no terus durante tinan lima;

§ 26 357 votantes da FRETILIN iha eleisaun de 2001 la hetan nem seker 0.001%, benefisus, sira nia votos fo ba FRETILIN, hodi Dr.Alkatiri sae ba trono do cargo do Primeiro Menistro;

§ Caracter arrogante, autoritario, ditador, konfrontativo, alergico ba kriticas, sai mos factores kontribuintes ba desgostos no descontentamentos ba votantes sira;

§ Konfrontasoens iha Partido ho grupo F-Mudansa, ho Igreja, ho Presidente da Republika no sst, konstitue mos aspectos relevantes hodi votantes barak, lakon simpatia ba lideransa FRETILIN;

§ Fabrikasaun da crise de 2006, lori kilat ba II Congressu Maio 2006 atu salvaguarda poder do Secretario Geral, inkapasidade de solusaun problema petisionarios, adisionadu ho 150.000 refugiados iha aredores Dili, akompanha mos ho destruisoens em grande skala bens no proriedades populasaun Dili, soma hamutuk sasan sira ne’e hotu nia impactos no imagens, koloka Dr.Alkatiri nia figura, hanesan lider politico assasino hodi sakrifika Timor oan barak mate, terus no sofre ba ambisaun politica Dr.Alkatiri nian atu kaer nafatin poder exekutivo.

Portanto Dr. Alkatiri nia argumentasaun katak, lori deit militantes Dili atu hamonu AMP, em kualker momento, rasionalmente karese de hypotheses solidas, sustentato pelos seguintes factos:

1. Mundo tomak hatene Dr.Alkatiri ema ida muito ambisioso de poderes. Kuanto mais cedo konfisca poderes, Dr. Alkatiri mais satisfeito, aumenta tan nia orgulho no reputasaun;

2. Mais demora atu apodera poder, Dr.Alkatiri lakon oportunidade diak no bot kona explorasaun dos recurssos minerais iha JDPA ou iha zonas de Jurisdisaun Timor Leste nebe nakuno ho Oil & Gas ho valores de bilioens de dollars;

3. Tinan 2 Dr.Alkatiri lakon privilegios do Primeiro Ministro, fasilidades do governo, direito exklusivo ba desisaun no explorasaun do Timor Gap, inkomoda ka perturba pensamento Dr.Alkatiri constatemente, halo kom ke kalan toba la dukur hodi hanoin deit bain-hira Mari Alkatiri fila fali ba Primeiro Ministro ou Ministro ba pasta Oil & Gas hodi deside destino de multi billion dollars de rikeza mineral iha tasi laran.

Portanto argumento Dr.Alkatiri hatun militantes Dili atu hamonu governo AMP hanesan mehi ida por simples razaoens :

1) Nusa maka tinan rua ona sei dauk regista sinais de doko AMP atu monu?

2) Kanta Marcha da Paz, tan sa maka Marcha ne’e metin hela deit iha Dr. Alkatiri nia kakutak no nanal?

3) Dr.Alkatiri kanta musika ida ne’e iha fatin hotu-hotu nia ba: Jakarta, Portugal, Mosambikeke, Australia ect, tan sa maka realidade nunka mossu?

Ho ilustrasoens dados estatisticos votos da FRETILIN kompara 2001 ho 2007, nebe tun drastikamente, iha Distrito Dili, reforsa ho Dr.Alkatiri nia character pessoal nebe kausa deskontentamento ba kuadros militantes barark FRETILIN nian, adisiona konsekuensias da crise de 2006 nebe kausa katastofre bot ba populasaun Dili, impossible Dr.Alkatiri konvense populasaun Dili atu tuir Dr.Alkatiri nia ambisaun politica hodi doku no hatun governo AMP iha tempo badak ou ate eleisaun de 2012.

Portanto probabilidade atu Dr. Alkatiri ho nia kronis, hatun governo AMP fasil atu koalia, maibe atu konkretiza distansia ne’e bot no luan tebe-tebes atu alkansa no hetan susesu.

2.Deputados FRETILIN atu abandona Parlamentu

Musika ida ne’e Dr.Mari Alkatiri kanta dala barak iha okasiaun barak nia encontros ho militantes sira iha fatin nebe Dr.Alkatiri ba, hodi fo tomada de posse ba kuadros da estrutura nivel Distrital. Ba espanto ema barak iha Timor Leste “abandono Parlamento bain hira maka acontece”? Sa fulan sa tinan? Tan sa maka demora to ohin loron? Deputados sira iha Parlamento hotu, sei obedece ba Dr.Alkatiri nia instrusaun atu abandona Parlamento?

Tuir hakerek nain nia digestaun ba material ida ne’e, difisil Deputados da Bankada FRETILIN obedese Dr.Alkatiri nia desisaun, por seguintes scenarios:

1) Deputados sira sei hussu ba sira nia aan : Se maka suporta financeiramente sira nia moris se sira abandona Parlamento?

2) Dr.Mari Alkatiri dispoen de kapasidade financeira atu suporta 21 deputados ho sira nia familia tomak to tempo atu hamonu governo AMP?

3) Se governo AMP la monu tuir previsaun politica Dr.Alkatiri nian, oin sa los futuru deputados sira nia vida?

4) Eleisaun antesipada maka FRETILIN lakon tan, oin sa deputados sira nia moris ba oin?

5) Benefisios saída maka hetan atu abandona Parlamento se la iha serteza ida solida atu FRETILIN retoma poder ?

6) Oin sa Dr.Alkatiri responsabiliza ba eleitorado da FRETILIN kona ba abandonu Parlamentu?

Hakerek nain nia analise, issue atu Dr.Alkatiri konvense 21 deputados husi Bankada FRETILIN atu abandona Parlamentu difisil atu akontese, tanba la iha benefisio ida absolutamente ba deputados sira, hanesan mos posibilidade atu FRETILIN rekupera fali poder. Deputados sira abandona Parlamento maka atu moris hikas fali ba terus no susar, entaun kakutak la joga diak ona.

Uniko benefisiario atu abandona Parlamento maka Dr.Alkatiri deit, atu hatudo ba publiko katak saída maka Dr. Alkatiri koalia, realiza duni. Pura i simplesmente atu satisfaz arrogansia politica do Dr. Alkatiri.

3. Issue de reajustamento atu halo Marcha da Paz.

Reajustamento tuir teoria mekanika, kareta ka makina nebe usa , to tempo ida “ pesa ruma folga ona” halo kom ke funsionamento ka movimento engrenagem mekanika la funsiona normal nune’e duni presisa halo modifikasaun ligeira ruma, atu rekupera fali funsionamento normal.

Normalmente reajustamento, aplika ba avarias ka estragos ligeiras. Ba avarias ka estragus graves tenki troka, se lae konsekuensias ka riskos sai bot bele konvida desastre fatal.

Ora em relasaun ba politica de Reajustamentu FRETILIN, local ka fatin avaria ka estragu ne’e iha nebe los? Husi parte nebe maka la funsiona diak, kom ke halo FRETILIN lakon eleisaun Presidensial no Legislativa? Se maka responsaveis maximos das derrotas da FRETILIN? Kordenadores Distritais, Sub-Distritais, Sukos no Aldeias?

Iha kualker organizasaun politica exemplo da FRETILIN, Presidente no Secretario Geral, maka figuras centrais no kompetentes ba organizasaun nia destino, alem de Vice-Presidente no Secretarios Adjuntos nain rua, membros da Komisaun politica no CCF. Logicamente orgauns da diresaun Centrral maka responsaveis ba sucesso ka insucesso FRETILIN nian. Carateristica FRETILIN, Secretario Geral maka iha poder forte no dinamizador processo politico tomak, entaun nia (Mari Alkatiri) maka akareta responsabilidade tomak ho nia parceiro Presidente do Partido Sr.Lu Olo.

Portanto, falhansu bot akontese iha FRETILIN lokaliza iha orgaun da Diresaun Central komposto husi Secretario Geral no Presidente do Partido koajuvado ho Vice Presidente no Secretarios Adjuntos 2.

Iha teoria mekanika, Reajustamentu aplika ba pessas nebe at uituan, iha teoria politica reajustamento aplika ba dirigentes politicos nebe inkopetentes lori Partido hetan derrota iha eleisaun.

Reajustamento iha politica, reajsuta liu-liu ba kuadros do topo nebe kaer destino Patido nian. Disparate bot halo deturpasaun sentido do Reajustamento ba kuadros da Base.

Portanto interpretasaun letra no espirito de Reajustamento aplika liu-liu ba dirigentes do Partido, maka Dr. Mari Alkatiri no Lu Olo. Figuras rua ne’e inkapaz lori FRETILIN hetan sucesso iha eleisaun ho vitoria de maioria absoluta hodi FRETILIN kaer governu. Husi fatin seluk, figura politica Dr.Alkatiri anti-patico halo kom ke lideransa Partidos Politicos seluk, la hetan konfiansa atu forma Koligasaun ho FRETILIN atu forma ka kaer governo.

Indikadores hussi percentagem de votos tun makas (57,37% husi 2001,) (29,02% husi 2007) hatudo mo mos katak lideransa atual da FRETILIN Dr.Alkatiri no nia parceiro Sr.Lu Olo, la merese ona okupa fatin da xefia da lideransa do Partido Historico.

Normalmente lideransa lori Partido ba eleisaun no hetan derrota, lideransa conscientemente hussu demisaun kargo nebe okupa iha Partido. Prosedimento ida ne’e “normal no universal” la normal lori teimosia okupa nafatin kargo, lori karau kulit taka oin ba derrotas sofridas.

Tuir hakerek nain, nia leitura politica, Dr.Alkatiri nia character pessoal maka kausa rungu rangan iha relasoens entre kuadros no militantes. Metodo da lideransa maka la kondiz ho prinsipios democraticos da FRETILIN ou la koresponde expetativas kuadros hotu-hotu nian, ba interesse nasional. Dr.Mari impoen nia vontade individual no usa Partido nia forsa atu suporta nia ambisaun pesoal atu projecta nia figura hodi “kapta atensaun nasional no internasional” ho lia fuan seluk atu projecta Mari Alkatiri nia “hegemonia politica” iha Historia Timor Leste.

Estrategia da Teoria de Reajustamento nebe Dr Alkatiri adopta, hanesan “kamuflagem “ atu taka erros fatais nebe nia komete hanesan Secretario Geral no Primeiro Menistro durante tinan 4 ho fulan ida hanesan : Fo instrusaun ba militares FDTL usa forsa, ba demonstrantes sira iha Tasi Tolu, kestaun fahe kilat ba sivis, problemas ba deslokados, no inkapasidade resolve Petisonarios sira nia problema.

Estrategia do Dr. Alkatiri halo Rajustamento atu halo Marcha da Paz, hanesan estrategia “falhada ou kontra-produtivo” la kativa interesse ka motivasaun ba militantes barak atu tun halo Marcha da Paz, tanba situasaun atual normal, moris iha paz no trankuilidade nia laran. Paz no estabilidade ba momento ida ne’e, visivel, tangible ker dizer ema hotu-hotu sente iha nia moris loro-loron.

4. Referendum ba Eleisaun Antesipada

Terminologia nebe Dr.Mari prnonunsia iha leten, komika no absurda. Hau lamenta tebe-tebes, ema ida matenek hanesan Dr.Mari, hasai kurso Jurista bele dehan “disparates”.

Lia fuan Referendum, universalmente aplika ka usa ba asuntos de interesses nasional. Hanesan 30 de Agosto iha grupo rua ke disputa nia direito: Grupo ida hakarak Integrasaun no Grupo seluk hakarak Independensia. Entaun ONU mai organiza Referendum ka Konsulta Popular, iha Timor Leste atu certifika ka prova entre grupo rua ne’e, ida nebe maka ema barak liu. Resultado do Referendum hatudo 79% vota ba Independencia, nune’e duni ohin loron Timor Leste país ida indepedente i soberano.

Oin sa maka bele aplika teoria de Referendum ba Dr.Alkatiri nia ambisaun pessoal ba kargu Primeiro Ministro? Atu realiza Referendum, asunto ne’e tenki liu hussi debate Parlamentar. Se unanimamente konkorda maka lori ba Presidente da Republika atu publika.

Referendum bele aplika neste kasu ba kestaun da lingua nebe problematika ba estudantes sira. Portugues maka diak, Ingles, Tetum ka Bahasa Indonesia. Tanba assunto ida ne’e de interesse nasional ba longo prazu. Ora Referendum atu Mari Alkatiri sae ba Primeiro Ministro assunto ida partidario, la merece konsiderasaun seria.

Nune’e duni Dr.Mari. Ita bot nia preokupasaun ba Referendum diak liu haluhan tiha.

4.1. Eleisaun Antesipada Dr.Alkatiri bele manang?

Diagnostiko politico hatudo probabilidades atu Dr.Alkatiri lori FRETILIN manang eleisaun em kualker momento difisil tebe-tebes. Hypotheses nebe sekunda frakeza Dr.Alkatiri maka:

1. Dados komparativos Dr.Alkatiri mesmo ke kaer poder, resultado eleitoral de 2007, FRETILIN nia votos tun (57.37% - 24.69%) = 32.68% ekivalente 87 937 votos (STAE 07);

2. Insultos ka difamsoens nebe Dr.Alkatiri chapa ba veteranos sira hanesan “fuk la fasse, fahi krekas” ba akademikos formados iha Indonesia “sarjana supermi” ba viuvas sira “ oan kores oi-oin” koloka Dr.Alkatiri iha situasaun ida difisil atu kapta simpatia husi segmentu sira nebe Dr.Mari ofende durante nia governasaun;

3. Vitimas da crise de 2006 hanesan petisionarios sira, deslokados sira, la iha duvidas ona, la simpatico ona ba Dr.Alkatiri nia politica;

4. Hirarkia Igreja mos, liu hussi sira nia net working halo lobby atu trava suporte ba partido nebe Dr.Alkatiri afilia;

5. Tinan 5 Dr.Alkatiri lori FRETILIN governa, iha aspecto assistensua social, practicamente zero Dr.Alkatiri nia preokupasaun ba grupo da 3a idade, veteranos, klandestina, jovens estudantes sira hotu hamutuk, representa 1/3 do eleitoradu nebe imposivel atu Dr.Alkatiri hetan votos husi komponentes grupo ida ne’e.

4.2.Aspectos forte (strengths) Xanana

1. Subsidio ba: ferik, katuas, ba inan sira vulneraveis, ba veteranos sira, bolsas de estudos ba martires da Patria nia oan sira, ba klandestina sira, pakote haruka estudantes sira ba Philipinas 10 000, programa atu haruka jovens 10 000 ba Korea do Sul, soma hotu hamutuk, benefisiarios sira atinge 100 000;

2. Programa governo “ Povo kuda Governo sosa” nia impactos ba areas rurais sira produto local mos kapta simpatia bot ba agricultores sira no total entre 50 a 70 000;
3. Melhoria de salarios no vensimentos ba funsionarios publikos inklui mos PNTL no FDTL no total de 22. 000;

4. Target governo atu kria tan kampos de trabalho ba 50 000 desempregados to 2012,

5. Pograma de be mos, eletricidade no estradas rurais, nebe governo iha ona determinasaun atu exekuta hahu 2009 to 2012.

6. Restabelesimentu de Paz no estabilidade solida nebe visible nebe cidaun nasional no estrangeiro hotu-hotu sente;

7. Solusaun pasifica no eficaz kasu, petisionarios, no kasu deslokados sira nian;

8. Crescimento economicu de 12% (WB report 2009)mos sai hanesan ponto forte ida governo Xanana atu kapta simpatia barak liu tan;

9. Redusaun de taxas husi 12% (Alkatiri nia tempu) tun mai 5% (governasaun Xanana).Viaturas governasaun Alkatiri 36 %. Governasaun Xanana 5%. Ho esepsaun kareta nia folin + de $ 70. 000.

10. Durante governasaun Alkatiri taxa ba kompanhias 30% enkuanto iha governasaun Xanana 10%

Diferensa politica Alkatiri nian, durante nia governasaun, votantes sira kompletamente, la hetan benefisios iha aspectu social exemplo subsidiu ba direfentes kamadas sosiais, iha aspectu economicu ezemplo: merkadorias no viaturas nia taxa as, 12% halo kom ke kareta folin karu no taxas ba Companhias 30%.

Enkuanto governasaun Xanana nia politica social halo kobertura de asistensia ba grupo vulneraveis barark, no fo atensaun especial ba veteranos sira, faluk, martires da Patria nia familias.

Aspecto economic reforma fiscal ba taxas de merkadorias tun husi 12% mai 5% inklui mos viaturas, no taxas ba Companhias reduz husi 30% ba 10%. Ho incentivus economicos sira ne’e maka atria ona investor bot balu, komesa ona iha fase de konstrusaun Timor Plaza, ho valor $ 10 milions, fatin ( Estrada ba Komoro) iha Tasi Tolu Companhia Pelican Paradise Resort (Singapore) investe $ 700 millions ba Hotel de 5 estrelas ho fasilidades standard internasional.

Tetu iha balasansa atu kompara sucessos ba politica social – economica, paz no estabilidade, Mari versus Xanana, la iha duvida iha governasaun Xanana maski sei foin tinan 2, iha avansu ka mudansas signifikativu barak ba povo nia moris.

Atu hatene mos diak liu tan ho provas konkretas, iha eleisaun Kamara Munisipal no eleisaun geral maka hanesan barometer atu determina votantes sira nia votos monu ba Alkatiri ka Xanana nia Partido.

Tempo sei dehan mai Ita hotu, ba altura eleisoens Alkatiri ka Xanana nia Partido maka + votado.
Artigo publico em exclusivo Forum Haksesuk

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.