VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20090714

FRETILIN Prontu Koliga ho CNRT: Mari Alkatiri Deklara Nia Derrota Antesipada

Dr. Mari Alkatiri Deklara Nia Derrota Antesipada

Husi: Vicente Mau Bocy

Sumario:

Jornal Diario Nasional iha nia edisaun 23 de Junho, iha front page Alkatiri dehan “FRETILIN Prontu Koliga ho CNRT ba eleisaun antesipada 2010”. Okasiaun ba Oecusse, 2a Konferensia Distrital (02 de Julho) Dr.Alkatiri, repete nafatin “musica da Koligasaun ho Partidos seluk”.

Estranho (aneh), baihira rona musika de “Koligasaun” husi Dr.Alkatiri nia ibun. Lider ida mehi atu ukun tinan 50, usa forsa do Partido Historiku FRETILIN nia atributos tomak, Dr.Alkatiri konsidera nia aan, parte integral da historia da libertasaun, dala barak iha komisios politicus, ba partisipantes sira, dehan Governu AMP, (illegal no inkonstiyusional) la kleur monu ona, abut Xanana Gusmão (XG) namalele hela, XG la iha kapasidade atu governa to tinan 5, lori Marcha da Paz atu hamonu Governu AMP no buat seluk-seluk tan (sst) de karater difamatoria, no sub-estima forsa politka XG ho Governu AMP atu kompleta mandate ba tinan 5.

Soma hamutuk, defisiencias ka fraksus Governu AMP nebe Dr.Alkatiri aponta atu hatun Governu AMP, mas teki-teki (dere-pente) Dr.Alkatiri kanta fali musika de Koligasaun, iha palku politiku publiku, iha orgauns de informasaun nasional, hanesan jornais no TVTL, mossu, espekulasoens, ka duvidas barak hussi publiku nasional no internasional.

Duvidas relevalentes balu nebe mossu iha ema barak nia kakutak maka hanesan:

  1. Tan sa maka derepente mossu iha Alkatiri nia hanonin lia fuan, Pronto Koliga ho CNRT?
  2. Alkatiri deklara ba publiku dala barak, governu AMP la kleur monu ona. Alkatiri sente forte, tan sa maka presisa buka tulun liu husi Koligasaun?
  3. Alkatiri iha nia kotuk ho nia oin, lori FRETILIN nia forsa tomak, tansa maka buka fali aliansa ho Partidos seluk nebe nia minimiza iha tempu kotuk nia kaer poderes?
  4. Mensagem de Koligasaun husi Alkatiri nia deklarasaun ne’e signifia sa los: Forsa politica Alkatiri fraku duni ona? Ka militantes iha Alkatiri nia uma laran - reduz barak ona? Ka mamuk los ona la tó atu ultrapassa bareira eleitoral ba eleisaun 2012?

Hakerek nain, konvida leitores sira : akademicos, profesionais, politicos atu halo diagnostic politico ida profundo, kona ba impactos, implikasoens, reperkursoens boas ka mas intensoens politicas husi legendario lider historico Dr. Alkatiri nia disposisaun kona ba materia de Koligasaun.

Violasaun Pacto Unidade Nasional

Memorias mos sei frescas hela kona ba experiencias iha passadu recente eleisaun de 2001 no eleisaun de 2007, kona ba “Pacto de Unidade Nasional” document ida, nebe hakerek kompromissos ka promessas dirigentes politicos kompromete ba Nasaun no Povo, boas practicas no kumprimento rigoroso ba lei no ordem, paz no estabilidade durante kampanha eleitoral

Iha aspecto ida ne’e, Dr. Mari viola akordos hirak nebe hakerek iha Pacto laran hanesan: etica politica iha capanha eleitoral, prevensaun de violensias, lideres politicos sira nia palestra labele insita violensias ba miltantes sira, lideres politicos sira tenki exemplars maxima ba paz no estabilidade.

Campanha eleitoral de 2007, nakunu ho violasaun fisikas, mai husi, Partido nebe Dr.Mari Alkatiri lidera. Iha Lospalos dirigentes husi F-Mudansa hetan agressaun fisika, kamionetas hirak maka vidros la fera, iha Watolari, Metinaru, Laleia, militantes barak husi CNRT, PD PSDD, UNDERTIM, uma suno, hetan estragos durante campanha eleitoral Presidensial no Legislativa.

Pior de tudo, dirigentes politicos FRETILIN nem seker iha sensibilidade politica ka humana deklara iha meios de komunikasaun social, apela ba nia militantes sira atu hapara violensias no husu deskulpa ba vitimas sira.

Dr. Alkatiri haluhan kompletamente katak vitimas sira mos Timor oan, embora husi Partidos politicos diferentes, hotu-hotu nia esforus, dedikasaun no kontribuisaun, Resistencia demora 24 anos. Husi resistensia prolongada ne’e, maka lori tó iha 30 de Agosto de 1999, data Konsulta Popular atu prova ba mundo tomak, Povo Timor Leste maioria hakarak ukun rasik aan ka Integrasaun. Resultado de 79% vota ba Independencia hatudo maioria esmagadora hakarak Indpendencia total.

Husi resultado de 79 % vota ba Independencia, maka loke dalan ba eleisaun da Asembleia Constituinte iha 30 de Agosto de 2001, hodi FRETILIN manang 57% i 20 de Maio de 2002 jurikamente Timor Leste reconhecido husi ONU hanesan Estado ida independente no soberano. Hodi nune’e, fo oportunidade ba Dr.Alkatiri hodi FRETILIN nia naran sai Primeiro Ministro do I Governo Constitusional.

Acontecimento, Junho 26 de 2006 Dr.Alkatiri forsadu resigna aan husi Primeiro Ministro no candidatu FRETILIN lakon korida eleisaun Presidensial Maio de 2007, 30 de Junho FRETILIN la konssegue manang maioria absoluta hodi forma governo, buat hirak ne’e hotu, responsaveis das derrotas maka famosos dirigentes historicos - Dr.Alkatiri no Sr. Lu Olo.

Konsekuensias derrotas tanba durante tinan 5 FRETILIN kaer poder, dirigentes politicos da FRETILIN la preokupa votantes sira nia susar no terus,- bem estar geral. Dr.Alkatiri +Lu Olo antes pelo contrario preokupa deit sira nia bem estar individual no familiars. Tanba ne’e maka eleitores da FRETILIN fo kastigo hodi retira sira nia votos husi FRETILIN atu prevene para Dr.Alkatiri lori FRETILIN nia naran ukun tan ba segundo mandatu halo Povo terus no sofre bei-beik.

Analise:

Halo analise ka diagrnostiku ba deklarasaun Dr.Alkatiri nian, katak FRETILIN pronto atu Koliga ho CNRT ba eleisaun Antesipada ba tinan 2010, mosu espekulasoens, ka susinta duvidas barak kona ba forsa politika Dr.Alkatiri ho nia komitiva lori atributos Partido Historiku iha atual konjuntura politika no ba futuru, tempu nebe determina ba eleisaun geral de 2012.

Objectivu principal lideres dos Partidus politicus maka buka kaer poder hodi ukun lori dalan oi-oin. Poder ne’e, mai husi votantes sira nia votos Votantes sira fo sira nia votos ba Partidu Politico nebe, iha figuras kompetentes atu halao programas atu responde votantes sira necesidades basikus. Implementasaun de programas atu satisfaz, votantes sira nia expectativas, maka determina Vitoria partido A, B ou C, ou koligasaun de Partidos, nebe preenche rekesitus formais, Constitusional atu forma governu.

Timor Leste depois do Referendun (30 Agosto de 1999) hetan experiensia 2. Primeira eleisaun iha 30 de Agosto de 2001 ho finalidade atu forma Assembleia Constituante, atu halo feitura ba Constituisaun. UNTAET maka halo no supervisiona. Partido tuan no foun barak maka partisipa, esmagadora maioria dos votantes 57% de Timor Leste deposita konfiansa ba Partido FRETILIN hodi manang. Nune’e, Setembro de 2001 to 19 de Maio de 2002, Chief Menister ba transisaun, FRETILIN nia Secretario Geral, Dr.Mari Alkatiri maka chefia.

20 de Maio de 2002, Secretario das Nasoens Unidas Sr.Kofi Anan ho altas entidades das Nasoens vizinhas, (Australia no Indonesia) inklui mos antiga potensia administrante Portugal nia Presidente, partisipa iha serimonia da Restaurasaun da Independencia. Juridikamente, TL (Timor Leste) reconhecido husi ONU no hodi sai membro.

Ba primeiro Governu Constitusional, FRETILIN nia dirigente politiku Dr. Mari Alkatiri maka kaer pasta do Primeiro Menistro hodi forma governo tuir nia gosto. Formasaun do Gabinete, infelizmente la liu husi prosesu ida transparente no democraticu (via konsulta no diskusaun iha CCF) mai be, via foti telephone hodi bolu individuos atu sai membrus do I Governu. Embora Mari Alkatiri iha direito prerogativa atu hili membros do governu, tuir kompetencia hanesan Secretario Geral, mai be labele haluhan katak, kargu do Secratario Geral halo parte integral da estrutura do CCF. Secreatriado Politico Permanente deve ser konsultado no deve hetan aval hussi CCF. Tanba lori FRETILIN nia naran maka manang eleisaun la os lori Mari Alkatiri nia naran maka halo kampanha eleitoral hodi povo vota.

Sentido lia fuan democrasia iha valor no aplika iha politica practica, membros sira sente, kunado nota partisipasaun maxima iha prosesu desisaun politica tomak.

Ausensia de partisipasaun activa kuadros do Partido iha prosesu de tomada de desisaoes, hanesan caso da FRETILIN, Dr.Mari Alkatiri deit maka iha competensia exclusiva atu deside, manda, determina tuir gosto pesoal, democrasia lakon sentido, ditadura maka reina ka vigora hodi hamate democrasia.

Dr.Mari Alkatiri se adopta karik: vias democraticas, pasificas, methodos de dialogo atu resolve konflitus ka difernsas, esforsa atu rona no komprende diversidade ka komplexidade de problemas, buka koperasaun ho adversarius politikus, parte Hirarkia da Igreja no komponetes seluk tan, oras ne’e permanese konfortavelmente iha poder la sofre moras “post syndrome power” ou doença de vacas loucas”.

Como usa approach ida: arrogante, konfrontativu, rigidu, autoritario, atu konsolida nia poder absolutu, hodi governa, nia resultante maka : bolsas de resistencias mossu husi Partido laran (Grupo Renovador/ FMudansa), sociedade civil, Hirarkia da Igreja, Presidente da Republica.

Koligasaun de oposisaun de varias fasoens, hasoru politica dictatorial do Dr.Alkatiri, nia produto maka demonstrantes anti Mari Alkatiri mosu no konduz Dr.Mari Alkatiri nia resignasaun voluntaria I ofisial iha 26 de Junho de 2006. Extensaun da forsa anti-Mari Alkatiri maka, kulmina FRETILIN sofre derrotas eleisaun Presidensial no Legislativa iha Maio no Junho de 2007.

Nune’e, attitude do dirigente politicu nebe sai governante kuando Partido manang eleisaun, tenki usa poder nebe eleitores sira fo, hodi servisu makas hodi serve eleitorado sira nia interesses. Tau intereses povo nian as liu interesses governantes sira nian.

Kuando dirigentes sira nebe governa usa fasilidades tomak atu habokur aan ho sira nian familiares, haluhan kompletamente promesas iha kampanha eleitoral, entaun, Povo hirus hodi organiza aan, halo demonstrasoens hodi exige demisaun do governante korupto no autoritario.

Se Dr.Mari esforsa hodi buka meios hotu-hotu, atu responde ema barak nia necessidades (terus no susar) halo kuadros + militantes sira kontente karik, apoiantes atu suporta Dr.Mari aumenta barak. Komo Dr.Mari hakarak obriga kuadros no militantes FRETILIN sira meramente kumpre ka hakaruk ba Dr.Mari nia kaprichos politicos, hanesan liurai ka Sultaun bot ida atu hanehan no oprime maioria povo Timorense, maka deskontentamento bot mossu no aumenta, hodi 100 000 votantes husi eleisaun de 2001, vota fali ba CNRT no partidos politicos seluk ba eleisaun geral de 2007.

1a lisaun:

Resignasaun forsada Dr.Alkatiri husi kargo Primeiro Ministro 26 de Maio de 2006 no derrotas 2 kosekutivas FRETILIN sofre iha 2007, hanesan exemplu bot no valorous ba dirigentes Partidos Politicos hotu iha TL atu hetan consciencia katak “votantes sira matenek hare figuras politicas, la os ona ba Partido Politico” Tanba figura (s) lori nia matenek, komitimentu maka bele halo Povo moris ba diak hasai husi susar no terus. Kuando ukun nain sira ho sira nia knoris lori Povo nia votos manag eleisaun hodi kaer ukun, sai riku no moris iha luxo, enkuanto Povo moris kiak no miseria nafatin, Povo vinga, eleisaun tuir mai Povo hili fali dirigentes foun husi Partido seluk hodi governa.

Dr.Mari nia forte deseju atu koliga ho CNRT signifika saida?

1.Konsiderasoens

  1. Hare ba kotuk, lideransan CNRT ho F Mudansa, hamutuk maka hatun Dr.Mari husi trono de governasaun. Dr.Mari até agora klasifika governu AMP, governu inkonstitusional, de faktu, illegal etc. Iha Parlamentu F-Mudansa nia deputados iha sombra Bankada CNRT maka resiste no ataka makas deputados husi Bankada FRETILIN kuando mossu kestoens nebe afecta CNRT.

  1. Presidente CNRT nia figura no postura politica maka hadau democratikamente por via eleitoral pasta de Primeiro Ministru nebe Dr.Alkatiri mehi atu okupa ba tinan 50.

  1. Bankada CNRT maka opoen fortemente Dr.Mari Alkatiri nia appointment husi Presidente da Republika atu chefia Sunrise Task Force iha Novembro de 2008.

  1. CNRT ho F-Mudansa maka sai obstaculo bot ba Dr.Mari hodi halo lakon Dr.Mari iha eleisaun de 2007.

2. Razoens Alkatiri hakarak Koligasaun

Entre various sira nebe importante maka:

  1. Dr.Alkatiri ho nia komitiva hamlaha poderes no saudades ba poderes nebe sira lakon tinan rua ona;
  2. Tinan rua ona ke Dr.Alkatiri, la kaer poderes de exekutivo, nia ho komitiva tomak sente mal, sira nia vida lao fali ba kotuk ka hakiduk;
  3. Dr.Alkatiri ho nia komitiva nebe manang ona gosto, durante tinan lima, ema barak hakruk hodi kumprimenta loron ida dala tolu (bom dia, boa tarde no boa noite) oras ne’e la iha ona, ne’e duni honras no privilegios mos lakon hotu ona iha sociedade Timorensa;
  4. Menistros no Secretarios do Estado, sira nia konfortabilidade sae aviaun de Business class, tun sae aviaun iha VIP rooms mos tinan rua ona lakon hotu ona. Hanesan mos telefone, kombustivel, viatura gratis.
  5. Respeito nebe militantes FRETILIN sira fo ba dirigentes do Partido no membros do Governo mos bele dehan desaparese tiha ona.

3. Mensagem de Koligasaun hatudo saida?

  1. Hanoin vertika (vertical thinking) ba los no mai los, forsa politica Dr.Alkatiri lori atributos FRETILIN la iha ona forsa sufisiente to 2012 atu manten 21 kadeiras. Tendensia bele tun to 5 kadeiras;
  2. Membros sira besik Mari hodi halo reajustamento atu rekupera militantes atu fo suporte ba FRETILIN iha Aldeias, Sukos, sub Distritos no Distritos menos ba bei-beik.
  3. Dr.Alkatiri koko o nia experiencia rasik ba encontros iha fatin barak, partisipasaun minimo, la hanesan ona uluk;
  4. Dr.Alkatiri ho nia komitiva tomak, conscientes ona, katak votantes da FRETILIN 90 % la vota ba FRETILIN eleisaun de 2012, la iha ona probabilidade atu sira nia kadeiras iha Parlamentu mantein ka aumenta;
  5. Dr.Alkatiri finalmente reconhece katak, Xanana iha duni kapasidade lori AMP, restabele estabilidade no seguransa, iha tempo badak, naha todan husik hela husi Mari hanesan kasus: IDP’s, Peticionarios, kolapso da PNTL, Xanana buka hetan duni solusaun efektiva iha deit tinan tinan ida ho balu, oras ne’e da-daun paz no seguransa visivel no lei no ordem funsiona diak, cidadaun hotu-hotu kontente ba governasau Xanana;
  6. Mari Alkatiri ho nia komitiva tomak, ciente sira nia frakeza de populariedade. Figura Mari, Lu Olo, Arsenio Bano, Jose M.Fernandes, Aniceto Guterres, Estanislau, Jose Texeira ho seluk-seluk tan, la iha talentos atu kapta simpatia de massas;
  7. Tanto Mari ho nia komitiva tomak la iha minima kualidade de excelencia de boa lideransa atu konkista simpatia eleitorado husi bases ka halo buat diak ruma de interesse nacional. Sira iha deit skills hodi halo agitasaun, propaganda politica, demagogia politica, lia bosok maka nakuno iha sira nia linguagem;
  8. Mari ho nia komitiva kan ten poderes. Tinan 5 iha poder, preokupa deit sira nian bem estar individual, familiar no grupo. La iha minima preokupasaun ba bem estar geral, hanesan mos grupo vulneraveis: katuas, ferik, aleijados, orfaun, viuvas, veteranos no klandestina sira.

    4.Leitura mapa Politico influencia Dr.Alkatiri

    Resultados eleitorais husi STAE no CEN de 2007, regista Distritos 4 maka FRETILIN manang. Baucau 31 551 (62,44%) Vikeke – 19 144 (59,84%), Lospalos 12 145 –(45,53%) Kovalima - 6 764 (28,58%) . F-Mudansa ho CNRT halo ona batidas iha Distrito Baucau, no Kovalima, bele dehan katak ekuasaun ba CNRT ho Mudansa hasau votantes 50% husi FRETILIN. To fim do ano de 2009 percentagem bele aumenta to 70%. Ami garante atu atinge target de 70% tanba, mobilidade CNRT ho Mudansa ba fatin basis FRETILIN radikal, hetan hospitalidade kapaz no dialogo politico ida amigavel, populasaun sira kontente ho materia nebe oradores sira hato.

    Hanesan exemplo simples, kompara governasaun Dr.Alkatiri ho Xanana populasaun sira nia resposta imediata, Xanana diak liu tanba tau matan ba : ferik, katuas, aleijados, veteranos no bolsas da mãe liu hussi projecto governu de asistencia social.

    Ami dala barak halo sondagem liu husi perguntas atu hatene figuras politicas nacional: Dr.Alkatiri, Ramos Horta, Xanana, ida nebe maka skor as liu kona ba kausa da libertasataun nasional mais popular. Populasaun sira nia respostas - Xanana, Ximenes Belo, tuir maka Ramos Horta. Dr Alkatiri nia naran populasaun sira la temi.

    Indikadores hirak ne’e, significante atu politicos sira hatene, halo oin sa maka bele kapta simpatia husi populasaun. Ten-ki halo buat ruma extraordinaria ba Povo nia moris atu Povo sira fo valor ba politicos sira nia figuras.

    Soma deskrisaun husi parte (1+2+3 +4) nia saldo ba eleisaun geral ba 2012 hatudo derrota fatal, ba Partido nebe Dr.Alkatiri lidera. Nune’e duni, Alkatiri ho nia komitiva hanesan bons oportunistas / parasitas buka kosse atu halo Koligasaun ho CNRT atu konsegue hetan poder balu atu governa.

Iha politica practica, dirigente politico arrogante bot ida hanesan Dr.Mari Alkatiri lori FRETILIN manang ho maioria simples de 29,02 % nebe koresponde 21 kadeiras iha Parlamento Nasional, enkuanto XG lori CNRT hetan 24,10 % , ekivale 18 kadeiras Parlamentar – antes das eleisoens previstas, falta tinan 3 kedas, maka manifesta ba publiko tomak, desejo forte ba koligasaun, la iha duvidas, dirigente politico sente nia aan rasik, fraku ona . Presisa apoio husi partido seluk atu reforsa, tanba la iha ona kapacidade politica, atu dada ka atria tan votantes ba nia partido hodi hetan votos barak ba eleisaun de 2012.

Practica ida ne’e komun ba lideres politicos sira: baruk ten, kakutak mamul, mediocre, inkopetentes oportunistas, parasitas, la iha personalidade politica, hakarak ukun deit, hodi usa ema seluk sira nia kosar ben, esforsos, matenek, kolen hodi hetan ka goza benefisios usa fasilidades do Governu.

Konklusaun:

    Alkatiri ho nia komitiva, konscientes katak, sira fraku duni ona, militantes barak ses aan ona husi sira ona. Sira mesak, folin la iha ona. Hanesan sasan fahan iha merkadu, ema la hateke hodi husu no sosa.

    Opsaun unika iha sira nia oin maka buka esmola husu Koligasaun. Partido nebe maka simu Alkatiri nia oferta sei dauk hatene. Ita hein hodi hare !......

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.