Laos tempu ona atu koalia konaba “oportunista”

Hosi: Celso Oliveira*

Ema hotu-hotu hatene saida maka signifika “oportunista”. Oportunista nebe maka ita refere ohin loron, dedika ba ema sira nebe maka uluk iha tempu ba funu ukun rasik-an, sira lakohi atu halo parti. Filipe Rodrigues Pereira, analista politika Timor oan, hakerek nia artigu "EKSISTENSIA GOVERNU AMP VS ISSU OTONOMISTA NO ETNIKU", konsidera otonomista ou etniku hanesan isu nebe potensia para halo monu IV Governu Konstituisional. Signifika, Fretilin , maior partidu opozisaun sei halo nafatin kampanya "door to door" iha populasaun nia le'et ho liafuan "otonomista, integrasionista i oportunista". Aktualmente, tuir hau nia hanoin, laos tempu ona atu koalia konaba saida maka signifika “oportunista”.

Funu, iha kuaker parti iha mundu ne’e, sempre koloka ema nebe hakarak halo funu, no, ema nebe lakohi halo funu ou lakohi mete iha funu. Kazu Timor Leste mos hanesan deit. Iha ema Timor nebe hakarak halo funu hasoru Indonésia i iha ema Timor nebe lakohi halo funu ou lakohi mete iha funu nia laran, maibe tenki moris iha funu nia laran duranti tinan 24. Ne’e duni, funu sempre halo moris ou fo moris ba oportunista sira.

Se tan maka hakarak funu? Klaru ke nein ema ida maka hakarak tan atu funu mosu filafali iha Timor Leste. Tamba saida? Tamba ita hatene tiha ona katak konsekuensia hosi funu laos provoka deit mate no lakon sasan rihun ba rihun, maibe funu mos halo moris ou fo moris ba oportunista sira.

Uluk, iha Fretilin nia ukun, ita (autor ukun rasik-an) reklama hodi dehan katak “tansa ita maka halo funu hasoru indonésia, maibe governu Fretilin fo deit fatin ou projektu ba ema nebe uluk mesak oportunista”. Ohin loron, ita (autor ukun rasik-an) maka reklama maka’as hodi dehan fali katak “governu AMP iha ema oportunista”.

Ora bem. Ita nia laran sai moras ou kanek bainhira ita hare katak ohin loron ema nebe tu’ur iha governu Timor Leste laos autor ukun rasik-an maibe mesak oportunista. Sentimentu ou reklamasaun ida ne só mosu bainhira ita hare’e katak ema ne’e (oportunista ne'e) la representa ita nia interesse, klasse, grupu ou partidu. Kazu a kontrariu, se karik ema ne’e (oportunista ne'e) maka reprezenta ita nia interesse, klasse, grupu ou partidu, entaun, ita sei la bolu ema ne oportunista. Buat ne’e ohin loron hanesan realidadi ida iha Timor Leste. Ne’e duni, hare ba, hare mai, ita hotu mesak oportunista deit.

Iha tempu funu, ita bele koalia lia fuan "independentistas VS oportunistas" tamba ida ne'e marka ita nia diverjensia, idealismu, etc....Maibe, iha tempu aktual, pos-funu ou tempo dezenvolvimentu nasional, laos ona tempu atu koalia liafuan sira ne'e.

Timor Leste halo rejistu barak-barak ba ema nebe maka sai herói iha tempu funu nia laran. Buat ne’e direitu ida nebe ema labele nega. I, ema ema nebe maka sai herói iha tempu funu nia laran, merese hetan rekonhecimentu hosi Estado Timor i povo Timor tomak.

Funu tinan 24 nia laran iha Timor Leste laos fasil atu koalia ou hakerek. Ne’e duni, iha kontestu dezenvolvimentu nasional, hau prefere lalika lakon tempu koalia konaba se maka autor ukun rasik-an no se maka oportunista. Hanesan hau hakerek tiha ona iha artigu ida seluk ho titulu: “Laos tempo ona atu koalia konaba independentistas VS autonomistas/integrasionistas”, publikadu iha fórum Haksesuk i Timor Post, katak: ohin loron, ita tenki halo/torna Timor Leste hanesan fatin ida ou espasu bo’ot ida ba ema hotu.

Se ohin loron maka ita sei temi nafatin slogan independentistas VS autonomistas/integrasionistas ou oportunistas, entaun buat ne’e la seluk, la le’et ida, maibe tamba kestaun ou ambisaun ba poder politiku. I, hau hanoin ita nia moral ou etika labele lakon ou monu ou tuun bainhira koalia konaba ambisaun ba poder politiku.

* Hakerek-nain hela iha Englatera. Kolaborador Forum Haksesuk.