Mari Alkatiri maka hahu halo konspirasaun kontra Xanana Gusmao

Iha dada lia nebe maka Eis-PM Mari Alkatiri halo ho STL(18/10) nia akusa Xanana Gusmao maka halao konspirasaun politika hodi hatun Fretilin iha tinan 2006.

Ho lian seluk katak Krise Politika Militar (KPM) iha tinan 2006 ne´e konspirasaun hasoru Mari Alkatiri no Fretilin.

Maibe ita mos hakarak hare didiak lian KPM ninia hun mai husi nebe? No dait ba to´o nebe?

KPM nia hun maka mai husi Governo Eis-PM MA la konsegue resolve problemas F-FDTL Petisaun sira nian. MA hatene katak problema ne´ bot maibe husik deit ba hierarquia F-FDTL maka resolve problemas ne´e hodi expulso 600 militares (2/3) husi total efektivo. MA konsciente katak aktos ida ne´e perigo ba estabilidade nasional, maibe husik liu deit.

MA rasik maka kontra Konstituisaun RDTL hodi autoriza «Força Defesa» ba toma konta «Seguransa» nebe kompetencia PNTL nian. Iha ne MA komete dupla krimi kontra Konstituisaun RDTL: (i) Desautoriza PNTL ba toma konta seguransa nebe ninia kompetencia. (ii) Envolve «Força Defesa» wainhira iha situasaun emergencia nebe estado buka responde, neduni Presidente Republika nudar komandante Supremo F-FDTL maka bele konvoka no autoriza «Força Defesa» ba tulun «Força Seguransa». Ba MA kontrariu fali nia maka hola decisaun no hodi kria Gabinete Krise iha tinan 2006.

Konsekuencia husi decisaun «inkonstitucional» MA nian maka provoka krise prolongado, masakre iha loron sira tuir mai hanesan: hahu loron 28/04/2006 iha tacitolu, 24/05,25/05, no sst.

Aktos no violencia sira ne´e reflekte konaba "Konspirasaun politika nebe maka Mari Alkatiri halo hasoru Xanana Gusmao".

Neduni, semaka hahu uluk Konspirasaun politika maka Mari Alkatiri.

Lisboa, 4-10-2007
António Ramos Naikoli

Edition: STL, 18 October 2007

Alkatiri: Xanana Halo Konspirasaun Hatun Fretilin 

DILI – Sekretariu Jeral partidu Fretilin, Mari Alkatiri deskonfia eis Prezidenti Republika Xanana Gusmão involve ativu hodi halo konspirasaun politiku hatuun governu Fretilin iha 2006 liu ba.

Deskonfiansa nee mosu husi eis Primeiru Ministru nebee hatuun iha krizi 2006 nia laran, tanba involvimentu eis xefi gabineti Prezidensia Republika Hermengildo ‘Agio’ Pereira iha konversa nebee hetan gravasaun entre Prokurador Jeral Longuinhos Monteiro no Leandro Izaac liu husi telefonika konaba deklarasaun husi Alfredo Reinado.

“Xefi gabineti Prezidenti Republika nebee tama iha gravasaun nee, keta iha buat ruma ho eis Prezidenti Republika Xanana Gusmão karik. Keta nee hatudu dalan ba konspirasaun nee karik. Labele taka buat nee, akuza fali ema seluk,” dehan membru bankada Fretilin Mari Bin Amude Alkatiri ba jornalista sira iha PN, Kuarta (17/10).

Tuir nia, iha mundu nee, ema hotu-hotu bele hataan ba justisa, maibe ema ida rua deit mak labele infrenta justisa, sira iha lei nia leten. Nee mak Prezidenti Republika Ramos Horta hatudu liu husi nia deklarasaun konaba gravasaun telefonika iha media eletronika balu.

Mari hatete, konspirasaun mai husi 2006. Ema barak nebee involve iha konspirasaun nee tuur iha kadeira poder nian, neduni atu halo justisa, sira trava. Tanba nee, tendensiu ba ditadura makaas teb-tebes.

Fretilin hakarak justisa ba ema hotu-hotu. Tanba buat nee hatudu dalan atu too iha nebee. Xefi gabineti eis Prezidenti Republika Xanana Gusmão nian mos tama hotu iha koalia gravasaun nee.

Pontu prinsipal, prokurador ka laos prokurador, Prezidenti Republika mak sei rezolve. Hanesan politiku nain hakarak hatene deit tanba saida mak xefi gabineti eis Prezidenti Xanana nian mos tama iha nee, depois nia hatete fali dehan a luta continua em todas as frentes.

“Nee deklarasaun eis xefi gabineti Presidenti Republika nian agora Sekretariu Estadu Konselhu Ministru,” katak Alkatiri.

“Leandro Isaac no prokurador jeral nee oin seluk. Hau hakarak hatene deit eis Prezidenti Xanana Gusmão tama iha konspirasaun nee ka lae.”

Tuir situasaun realidade nebee akontese durante krizi nia laran, governu Fretilin monu mesak tanba iha lideransa balu nebee hanoin aat ba povu no nasaun nee.

Hanesan iha relatoriu Komisaun Inkeritu Internasional nebee hatudu katak Vice Prezidenti partidu Fretilin Rogerio Loboto iha tempu fahe kilat ba ema sivil atu estraga nasaun.

Tuir relatoriu KII nebee publika iha tinan kotuk hatete katak iha loron 8 fulan Maiu, halao sorumutu ida entre Primeiru Ministru Marii Alkatiri nebee mos hanesan Sekretariu Jeral partidu Fretilin, Ministru Interior Rogerio Lobato nebee mos nudar Vice Prezidenti Fretilin, xefi grupu sekretu Fretilin Vicente da Conceição ‘Rai Los’ no ninia ema nain rua iha Primeiru Ministru nia uma.

Tuir ralatoriu KII, Ministru Interior maka organiza enkontru ida nee atu diskute konaba seguransa Kongresu Partidu Fretilin nian nebee atu akontese. Asuntu kona ba sorumutu nee oinoin. Iha kestaun ida deit nebee partisipante sira konkorda, katak sira la koalia kona ba kilat.

Rai Los hateten ba Komisaun katak, Primeiru Ministru fo instrusaun ba nia atu “elimina” petisionariu sira no oponente governu nian, no nia komprende katak liafuan ‘elimina” signifika oho. Eis Primeiru Ministru nega koalia liafuan “elimina”, no dehan tan katak Ministru Interior maka lori Rai Los ho ninia ema nain rua nee nudar guia, atu ajuda delegadu husi distritu loromonu sira partisipa iha Kongresu Fretilin nian iha loron 17 Maiu.

Eis Primeiru Ministru dehan katak durante sorumutu nee, nia uza oportunidade atu diskuti ho Ministru Interior konaba nesesidade grupu ida ema sivil nian atu fo suporte ba URP, PNTL, maibe la koalia kona ba atu fo kilat no uniforme ba grupu nee.

Komisaun nota katak maneira ida nebee kestaun ema sivil atu fo suporta ba URP nee, nebee diskuti entre Primeiru Ministu no Ministru Interior nee hanesan buat irregular tebes. Antes no depois enkontru ida nee, sira nunka konvida Komandante URP ka Komandante Jeral PNTL nian atu rona sira nia opiniaun konaba nesesidade ida nee, ka informa kona ba desizaun atu fo suporte ema sivil nian ba unidade nee.

Iha loron 8 fulan Maiu 2006, Ministru Interior fo orden ba Komandante UPF, António da Cruz, atu entrega kilat HK-33 semi automatiku 15 ba ninia uma. Kilat sira nee, hanesan parte husi H-K33 180 nebee fahe legalmente ba UPF. Komandante António da Cruz hasai kilat husi membru UPF sira husi lorosae atu bele halo kilat sira nee iha hodi entrega ba. Ministru Interior maka arranja ketak kilat musan PNTL nian. Nia uza kilat sira nee hodi fo ba ema sivil grupu distintu rua. Ida uluk fo ba grupu ema sivil nain 31, iha komandu Rai Los nia okos. Grupu ida seluk maka bolu Lima Lima (55), iha komandu António Lurdes ka Antonio 55 nia okos. Ministru Interior haruka komandante da Cruz atu fo kilat 10 no kilat musan 6000, no magazine 10 ba Rai Los iha Liquiça. Iha maizemenus tuku 10 kalan, neeba Rai Los hasoru malu ho Komandante da Cruz iha rate ida atu simu kilat sira nee. Iha kalan hanesan, Xefe Gabine Ministru Interior nian ba Ermera no entrega kilat HK33 5 no kilat musan kaixote ida ba Antonio 55. Dehan ba Grupu Lima Lima atu hein instrusaun tuir mai. Iha loron 21 Maiu, maizemenus tuku 9 kalan, Komandante da Cruz no Rai Los hasoru malu iha area rai fuik ida, tempu nee besik iha Maubara. Tuir instrusaun Ministru Interior nian, Rai Los simu tan kilat 8 HK-33 no magazine 16.

Ministru Interior la haruka Rai Los atu fo suporte ba URP. Maibe, haruka grupu Rai Los nian ba fatin oin-oin, inklui Tibar iha loron 23 Maiu. Iha loron 22 Maiu, Ministru sosa karreta rua selu ho osan isin US$33,000 no iha kalan nee haruka tau plastiku kor metan iha vidru karreta ninian. Iha loron 23 Maiu, entrega karreta sira nee ba Rai Los hamutuk ho farda URP PNTL 31. Iha loron 24 Maiu, Rai Los ho ninia ema sira, hatais farda URP nian, partisipa iha ataka soldadu F-FDTL sira nebee halo patrulla. Laiha evidensia katak Ministru Interior aktiva grupu Lima Lima. 92. Iha loron 19 Maiu, Komandante Jeral PNTL nian hetan informasaun kona ba kilat HK33 PNTL nian nebee Ministru Interior fahe ba ema sivil sira. Hetan konsellu husi Ministru Negósius Estranjeirus Ramos Horta, Komandante Jeral hakerek surat ida ba Primeiru Ministru hodi fo hatene informasaun nee. Komandante Jeral Martins hateten katak, surat nee entrega ba iha Primeiru Ministru nia sekretariu iha loron 19 Maiu. Laiha evidensia ba Komisaun atu bele konklui katak Primeiru Ministru simu duni surat nee.

Iha loron 21 Maiu maizemenus tuku 8.00 kalan, hala’o sorumutu ida iha Primeiru Ministru nia uma. Ema sira nebee prezente iha sorumutu nee maka, hanesan Primeiru Ministru Alkatiri, Ministru Negosius Estranjeirus Ramos Horta, Ministru Defeza Rodrigues, Ministru Interior Lobato, Komandante Forsa Defesa Brigadeiru Jeneral Ruak, no Komandante Jeral PNTL Paulo Martins. Klaru katak, Ministru Ramos Horta levanta kestaun jeral konaba fahe kilat nee. Evidensia nebee aprezenta ba Komisaun sujere katak, Ministru Interior Lobato deklara katak kilat sira husi UPF nee lori mai Dili nudar medida seguransa ida, no sira seluk la diskute tan kona ba kestaun ida nee. Primeiru Ministru Alkatiri husu inspesaun ida ba depozitu kilat F-FDTL no PNTL nian.

Komisaun estuda ho kuidadu deklarasaun sira nebee halo ba nia kona ba fahe kilat sira PNTL nian ba ema sivil sira.

Maski Komisaun la simu katak, iha sorumutu loron 8 Maiu, Primeiru Ministru fo instrusaun ba Rai Los atu “elimina” ninia oponente politiku sira, bazeia ba informasaun hotu-hotu nebee nia iha, Komisaun satisfeitu katak, iha suspeisaun razoavel katak eis Primeiru Ministru iha pelu menus koñesimentu kona ba fahe kilat PNTL nian ba ema sivil sira. Komisaun la simu deklarasaun nebee eis Primeiru Ministru no eis Ministru Interior sira halo katak, susporta sivil ba PNTL nee legal tuir termu sira nebee iha Atu Seguransa Interna).

Husi kilat nebee eis Vice Prezidenti partidu Fretilin Rogerio Lobato fahe, rezulta maizoumenus ema nain sia mate no tolu kanek todan iha tiru malu Taci Tolu/Tibar. Evidensia estabelese katak, membru 31 husi grupu Railos nian, ofisial sira PNTL nian husi Liquiça no ema sivil sira maka sai hanesan suspeitu razoavel tanba komete krime hasoru vida no ema durane tiru malu nebee akontese iha loron 24 no 25 Maiu.

Husi hahalok nebee lideransa partidu Fretilin halo, neduni rihun-rihun ba rihun halo manifestasaun hodi ezizi atu Governu Fretilin nebee xefia husi Marii Alkatiri tenki tuun. No, nia rezultadu ikus, Alkatiri tuun duni, maibe iha indikasaun “obrigasaun” husi eis Prezidenti Republika Xanana Gusmão, atual Primeiru Ministru. dd

Powered by wahyukurniawan.info We'd appreciate for any support for our website © Copyright 2005-2007 Suara Timor Lorosae, Timor-Leste, First Published 01 February 1993 E-mail: redaksi@suaratimorlorosae.com