VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20070610

FRETILIN DINAMIKU OIN SA NO IHA SA?

Timor Post (TP): Elisaun Presidensial hotu ona, e resulta kandidato Fretilin Lu-Olo lakon nu’udar membru CCF ,oinsa ita bot nia hare, e oinsa perspektiva ba eleisaun legislativa?

(AB)-«... Maibe, Fretilin mos laran metin nafatin e la triste ho resultado ne’e. Tamba, Fretilin prontu atu manan ka lakon ho dignidade. Lakon ho dignidade laos atu toba nonok deit. Lakon ne’e sai hanesan lisaun bot ba simpatizantes no militantes Fretilin tomak,hametin liu tan sira nian fiar ba Fretilin no iha tempo hanesan ita konhese liu tan nia militantes nebe maka se tuba metin, hira los maka ema konsege intimida, bosok no hetan manipulasaun atu vota ba kandidato seluk. Nune’e se ita hare perspektiva ba oin liu-liu preparasaun Fretilin hasouro eleisaun parlamentar, ida ne’e sai hanesan serbisu bot ida...».

(VT)- Arsenio Bano hateten katak Fretilin laran metin nafatin no mos la triste ho rezultadu nebe Fretilin nian kandidatu hetan. Dehan katak Fretilin nian lakon ne’e lisaun boot ba militantes ho simpatizantes sira. Ba Partido Fretilin Lu Olo nian lakon iha eleisaun prezidensiais ne’e lisaun boot ida ba Fretilin atu hatene lolos se mak fiel no se mak infiel ba partido. Lisaun boot ba Fretilin atu aprende hodi hatene militantes hira mak hetan intimidasaun, atu aprende se mak hetan bosok, no mos atu aprende se mak hetan manipulasaun.
Partido ida nian derrota iha eleisaun ida lisaun atu aprende fali militantes se se mak hetan intimidasaun ? Partido historiku ida hanesan Fretilin nebe ninian kandidatu lakon iha eleisaun liu ba sai deit hanesan lisaun ida atu hatene se mak hetan manipulasaun hodi la vota ba Fretilin ?
Arsenio Bano koalia lori Fretilin nian naran, koalia em nome membro CCF ho membro Komisaun Politika Fretilin nian, maibe koitado Arsenio Bano la hatene sa mak nia koalia. Pior liu tan mak dehan lisaun boot ne’e ba Fretilin nian militantes ho simpatizantes sira. Maibe nia la hateten Lu Olo nian lakon ne’e lisaun boot ida ba direksaun no lideransa partido boot no historiku ida ne’e. Iha nee haree momos Arsenio Bano nian subserviensia ba Mari Alkatiri ho Lu Olo no mos inkonsistensia nudar membro komisaun politika Fretilin nian nebe kredivel, no la iha bagajem kapasidades atu sai lider nebe sufisiente, kapasidades intelektual nebe mos sai duvida boot. Halo nusa mak so militantes no simpatizantes deit mak presiza lisaun husi Fretilin nian lakon ? Partido Fretilin nian direksaun la iha sala ruma ? Lideransa Fretilin Maputo la presiza lisaun hodi aprende husi Lu Olo nian lakon iha prezidensiais ne’e ? Halo nusa mak Povo Timor atu fiar ba Arsenio Bano koalia lori partido Fretilin nian naran, maibe ta’uk ba Mari Alkatiri ho LU Olo hodi nune’e buka taka lideransa Fretilin nian sala, nebe ema hotu hatene. Arsenio Bano hakarak atu sai Primeiro-Ministro, ninian intensaun nebe nia (AB) hato’o ba populasaun Pasabe-Oecusse iha kampanha prezidensial nian, maibe hare ba Arsenio Bano sai fali hanesan Mari Alkatiri ho LU Olo nian atan, Sekretario Jeral nian servente, hanesan mainatu ida nebe fase Mari Alkatiri nian roupa foer.

(TP): Ema barak hateten katak sira la vota ba Kandidato Fretilin ,tamba Fretilin maka halo krize ne’e?

(AB)- «...Se Fretilin maka halo krize ne’e karik ema Fretilin barak nebe mak lakon sira nia uma no sasan se la vota ba kandidato Fretilin nian iha eleisaun Prezidensial liu ba, ita hotu hatene katak maior parte ema nebe lakon sira nia uma no sasan mesak ita nia maluk sira mai duni husi distritos sira husi lorosae, maibe sira vota nafatin ba Fretilin hamutuk ho militantes no apoiantes barak nebe vota namkari husi distritos 10, nune’e kampanha hirak ne’e falsu, lolos atu sobu ho hamonu deit Fretilin...».

(VT)- Iha biban nebe Arsenio Bano hatan ba jornalista Timor Post nian pergunta ida iha leten ne’e, Arsenio Bano ho kaa-been suli-suli hatan ba kestoins nebe koloka, maibe hatan tuir prinsipiu ASBUN deit, iha bahasa indonesia dehan katak (asal bunyi).
Ema seluk la hatene se Arsenio Bano koalia ho oin mos ka koalia ho matan dukur bainhira hatan ba Timor Post nian pergunta, nem ita hatene maibe, bele mos Arsenio Bano la hatene duni sa ida mak naton nian koalia.
Tanba, malorek demais ba ema hotu kona ba Krize ne’e nian hun ho abut. Maibe Arsenio Bano konsidera katak ema la vota ba Fretilin nian kandidato iha eleisoins prezidensiais, ida nebee iha realidade ema la vota ba Fretilin tanba Governo Fretilin mak halo sala duni hodi hamosu krize, maibe ba Arsenio Bano realidade ida ne’e nia dehan ema sira husi partido hirak iha opozisaun mak halo kampanha barata, kampanha falsa no kampanha atu kasa votus, no mos nia dehan katak ema halo kampanha atu sobu Fretilin. Husi deklarasoins hirak ne’e hatudu momos katak Arsenio Bano simu lisaun husi Mari Alkatiri, no bainhira nia koalia ba imprensa mos koalia tuir lolos deit lisaun nebe nia hetan husi Mari Alkatiri. Imprimi/ print deit buat nebe nia rona husi lideransa Fretilin, alias hanesan lolos mak manu kakatua. Entaun Arsenio Bano nem hatene arraja lia fuan seluk ka menghias netik argumento uitoan mos la hatene ? Buka nega momos krize ne’e la’os husi Fretilin ? Nia rasik halo parte governo nebe hamosu krize. Se hakarak sai lohi teen maibe lohi halus uitoan, hodi ema seluk mos la hatene Arsenio Bano nee lohi sira. Se la’os Fretilin mak hamosu krize entaun se mak hamosu ? Rain Timor la’os Fretilin mak ukun, la’os Fretilin nian governo nebe lidera husi Mari Alkatiri mak la hatene rezolve problema nebe mosu iha militares F-FDTL nian leet ? Ministro da Defesa naton ne’e la’os ema husi Fretilin ? Rogerio Lobato nebe lori instituisaun estado nian knaar forma eskuadraun da morte ka forma milisia no fahe kilat ba ema sivil atu hamos ema opozisaun sira iha partidos adversarius, atu oho lideres sira husi Igreja, no atu hamohu petisionarius sira, ne’e la’os mai husi Fretilin ? Roque Rodrigues-Ministro defeza nian nebe la rezolve problemas nebe iha ninian kompetensia no Rogerio Lobato-Ministro do Interior naton sira ne’e la’os ema Fretilin ? Ka sira ne’e ema nebe pertense PUNGLI (pungutan liar) nebee Mari Alkatiri rekolha iha dala-dalan hodi fo kargu ba sira ?

(TP): Oinsa ho sira balun nebe hateten katak Fretilin komunista ?

(AB)- «... Oinsa ita bele justifika se Fretilin nee komunista,se ita nia rai nee, rai komunista karik, tan sa maka ohin loron iha partidos barak-barak no ema estrangeiros barak mai ho sira nian bisnis iha Timor-Leste,ita hare katak semana-semana iha loron domingo militantes barak Fretilin nian maka nakonu tuir misa iha igreja, barak maka sira nia oan sira sai padre-madre, balun sira nia oan eskola hela henesan seminarista atu sai amlulik, maior parte lideransa Fretilin nian mesak ema katoliko, sira nia feton, tio, alin subrinho mesak amlulik, madre ka seminaristas. Nunee lia fuan hateten katak Fretilin komunista nee lalos no propaganda deit atu hakoi Fretilin».

(VT)- Fretilin nian tendensia ba komunismu ne’e la’os haree fali husi ema sira iha Fretilin ba misa domingu-domingu ka ema estranjeirus sira hala’o negosiu iha Timor lae. De faktu Arsenio Bano la hatene sa ida mak komunismu, no mos komunismu nian doutrina oin sa nia la hatene. Nune’e karik Arsenio Bano la hatene prinsipius nebe Fretilin kaer bainhira movimentu revolsionariu ne’e moris. Se hakarak justifika katak Fretilin ne’e Komunista ka lae, bele haree iha relasaun nebe Fretilin iha ho PCP-Partido Comunista Português, ho Kuba no mos ho Republika Popular China. Karik Arsenio Bano mak haree la hetan, nune’e, koalia buat komunismu tuir prinsipius ideolojikus partido politiku ida mos koalia arbiru deit hanesan tiu to’os ho natar na’in sira mak koalia.

(TP) : Tamba sa maka dehan lia fuan komunista nee atu hakoi deit Fretilin?

(AB)- «Hau hateten hanesan nee tan liafuan komunista nebe refere ba Partido Fretilin nia fukun laos mosu husi ema timor oan,liafuan komunista nee uluk ema militar Indonesia sira maka uja ho kilat hodi hamate no hakoi Fretilin atu labele organija resistensia ba ukun rasik an. Ohin loron ema balun uja lia fuan komunista atu hokai Fretilin ho kilat ka ho saida los».

(VT)- La’os lia fuan komunismu ne’e mak hakoi Fretilin lae, de faktu Mari Alkatiri ho lideransa Fretilin Maputo sira nian hahalok mak politikamente hakoi moris Fretilin. Ema hotu la iha duvida kona ba realidade ida ne’e.

(TP) :Fila fali ba perguntas uluk kona ba hanoin nebe hateten katak Fretilin hamusu krize no fahe kilat liu husi Vice-Presidente Partido Fretilin nian, oinsa ita bot nia komentario?

(AB)- «Dala uluk hau hakarak hateten katak eis Ministro Interior nebe hetan ona sentensa tribunal, kumpri hela nia sentensa nee laos tan nia uluk hanesan Vice-Presidente Partido Fretilin, maibe hanesan membro governo ida nebe uluk tur iha primeiro governo konstitusional. Fretilin rasik laiha no nunka iha politika atu fahe kilat ba ema sivil, maibe kazu ida nee sai hanesan lisaun bot ba ema hotu iha nasaun ita nian, hanesan ema Fretilin hau urgulhu ba Rogerio Lobato tan nia hatudu duni responsibiladade politika no halo tuir desijaun tribunal ba buat nebe maka nia halo, responsabilidade politika nia hatudu ho tun husi nia kargo hanesan Ministro Interior iha primeiro governo konstitusional molok governo nee monu tiha iha tinan kotuk liu ba, nia mos hatudu responsabilidade kriminal ho kopera ho prosesu justisa no respeita desijaun tribunal nian nebe maka tribunal hakotu tiha ona no ohin loron nia iha komarka Becora.
Maibe too ohin loron ita hare no rona ho tilun katak kumplisidade barak teb-tebes. Ema balun rekunhese sira nia sala no husu deskulpa publikamente maibe la tun husi sira nia kargo no hakarak nafatin tur no buka nafatin poder, balun sae as liu tan..» «Ema balun hakarak julga deit Fretilin. Sira lahusu oinsa hosira seluk nia responsibilidade,oinsa ho sira nebe maka fahe kilat bar-barak nebe laliu husi ordem eis Ministro Rogerio Lobato nian, sira nebe maka halo intimidasaun ba militantes Fretilin, balu karik involve iha oho ema nebe too agora sei lao hela ho kilat, balun sunu uma, naok sasan, sira nee hatudu ona sira nia responsibilidade ba sira nia sala kalae, ita hare katak Fretilin ho povo deit maka sai vitima maske nune sira hatudo nafatin responsibilidade ba rai nee ho responsibilidades politikas nomos kirminal ba saida maka sira halo. Sira seluk kontribui barak liu ho kritikas no progranda falsu atu sobu nasaun no atu hakoi deit Fretilin. Sira nia sala nee ita hare atu resolve deit ho husu deskulpas. Fretilin nia Secretario Geral Dr Mari Alkatiri maske nia lasala nia mos hatudu tiha ona nia responsabilidade politika ba krize ida nee, ho tun husi nia kargo hanesan Premeiro-Ministro iha primeiro governo konstitusional. Maibe oinsa ho sira seluk»


(VT)- Ema balun ne’e se no ema ida nebe ? No sira balun sa’e liu tan ne’e mos se ? Sira ne’e nian sala mak ida nebe no kumplisidade oin sa no iha saida ? Se se mak fahe kilat la liu husi ordem Rogerio Lobato Ministro Interior naton ne’e ?
Se Arsenio Bano iha razaun nebe nia evoka kona ba ema ruma nebe nia hateten sira nee se no sala mak ida nebe tenke fo sai ! La bele koalia sem iha razaun nebe forte no justifikativu kona ba ema ruma.
Diak liu Arsenio Bano ba aprende tan, antes ke nia halo moe Fretilin nian jerasaun foun selu-seluk, tanba nia koalia nudar futuro dirijente Fretilin nian. Se Arsenio Bano iha netik rasiosinio nudar ema politiku ida nebe kandidatu atu reprezenta povo iha PN, nia hatene ona katak kualker membro governo mak komete krime, ne’e responsabilidade Primeiro-Ministro ninian mos. Primeiro-Ministro nebe xefia governo mak hatan uluk tanba sa mak ninian ministro fahe kilat ba ema sivil? Se mak fo ordem ba ministro interior hatama kilat husi li’ur ?
Xefe de governo iha ka lae hodi kontrola ninian ministros sira ?
Krize mosu to’o hetan kaus iha Dili laran iha Mari Alkatiri nian mandato, nudar PM Mari Alkatiri mos iha obrigasaun atu hatan iha tribunal tanba sa mak ninian ministro nebe kompete rezolve problemas nebe mosu maibe la hala’o. Mari Alkatiri tun husi PM mos la’os nia mak sai ho vontade maibe povo mak duni sai husi Primeiro Ministro, povo Timor mak fokit sai husi kargu la’os sai tanba responsabilidade kona ba krize ne’e lae.


(TP): Hanesan fo sai iha media katak, Deputado Rui Menezes husi PD nakloke atu halo koligasaun inklui Fretilin, oinsa ho Fretilin ?

(AB)- «...Fretilin hateten be-beik ona publikamente no liu mos husi konversa informal ho membros partidos politikas balun, katak Fretilin nakloke atu halo diskusaun atu koalia kona ba interesses povo nian nee inklui mos oinsa atu forma koligasaun nivel parlamentar no governo ho partidos politikas sira seluk no kazu presija duni.Tamba, kultura koligasaun ne’e buat ida foun mai ita. Importante katak husi ohin ba oin partidos hotu-hotu presija kria kondisaun diak no hatudu maturidade no konfiansa ba malu liu-liu atu hatudu ba militantes no apoiantes sira atu labele intimida, ameasa no halo violensia ba malu. Laos deit ba sira nebe maka iha intereses atu halo koligasaun maibe partido hotu tengki kontribui ba kondisaun diak ba povo atu bele vota ho hakmatek».

(VT)- Ida ne’e ha’u bele hateten nune’e Fretilin «de reis a vassalos». Uluk hetan tiha ukun’an iha tempo Nasaun ho Povo Timor seidauk hasoru krize ida ne’e, partido Fretilin ho ninian lideransa tur iha tronu nebee aas tebes, dehan katak Fretilin mak iha direito atu ukun rai no povo ida ne’e, no hakarak ukun to’o tinan lima-nulu (50). Fretilin ukun duni liu husi Mari Alkatiri nian ordem nudar Sekretario Geral Fretilin nian, no sa’e ba Primeiro Ministro ho automatiku. Situasaun ida nebe la normal iha estado de direito demokratiku. Mari Alkatiri hahu ukun maibe kuaze kuadrantes hotu-hotu iha sosiedade Timor kontesta ninian forma ukun no kaer governo. Partidos politikus, kamadas intelektuais sira, no mos akademikus sira kontra Fretilin nian sistema governasaun nebe la tuir demokrasia, ukun ho arrogansia, loko’an nebe as tebe-tebes, haree opozisaun hanesan fali haree inimigo, la kohi besik povo, la kohi halo dialogu ho opozisaun sira no mos hahalok aat barak nebe Mari Alkatiri hatudu. Fretilin nian sistema no Mari Alkatiri nian forma halo’o ukun rain no povo Timor halo partido historiku ida ne’e sai fraku. Nune’e, Mari Alkatiri nebe promete atu ukun tinan lima-nulu reduz to’o tinan lima mos la kompletu (tinan rua deit). Depois de Fretilin hamosu krize, partido historiku nian odamatan no janelas hirak mesak nakloke, hodi nune’e ema hotu-hotu hateke ba sira nian uma laran no haree ho matan malorek tebes. Nune’e ba Fretilin, povo la perdoa tan ona tanba povo nian matan haree mos ona Fretilin ne’e oin sa no lideransa sira nian hakarak ne’e mak ida nebe, povo nian matan moos los ona. Fretilin nian governo enfrakese no Mari Alkatiri mos monu husi «tronu», tanba kadeira nebe Mari Alkatiri tur ba tohar tanba hatur kadeira ne’e iha matebian herois sira nian ruin leten hodi Mari Alkatiri loko’an iha leten. Maibe, Fretilin sei halo kampanha nafatin katak Fretilin ne’e mak povo no povo mak Fretilin, atu hateten katak povo sei hamutuk ho Fretilin, hodi nune’e Mari Alkatiri ho Francisco Guterres Lu Olo kanta makas ho arrogansia hateten katak Fretilin sei boron tomak iha eleisaun prezidensiais iha loron 9 fulan Abril liu ba no mos eleisaun lejislativas mai iha loorn 30 fulan Junho ba mandato 2007-2012. Saida mak justifika Fretilin ho nian lideransa nian loko’an ne’e, la hetan buat ida. Lu Olo Prezidente Fretilin nian mos lakon iha prezidensiais. Maske nune’e ema Fretilin sira sei kanta nafatin katak Fretilin mak povo no povo mak Fretilin maibe sira mos sei hala’o nafatin katak Fretilin mak halo instabilidade no Fretilin mak halo estabilidade. Kampanha ida nebe iha realidade hirak liu ba, sira halo tiha instabilidade maibe la hatene kria fali estabilidade. Aumenta tan deit naha todan ba partido nebe ema hotu hatene katak boot no historiku maibe tuir lolos la liu husi nian naran ne’e rasik deit. Agora prepara ba lejislativas, eleisaun besik ona maibe Fretilin seidauk hatudu ba Povo Timor-Leste ema ida nebe atu sai Primeiro-Ministro, se karik Fretilin manan iha 30 de Junho. Fretilin nebe okupa tronu leten aas, dehan partido ida boot tebe-tebes, dehan katak povo tomak fiar no hamutuk fo Fretilin, nian lideransa nunka hakarak servisu hamutuk ho partidos sira seluk, la kohi halo koligasaun ruma ho opozisaun. Maibe, koitadu, ohin loron Fretilin sai fali partido ki’ik oan ida, la iha forsa, apoiantes mos atu la iha ona. Nune’e, ba eleisoins prezidensiais halai tuir partido ki’ik oan hirak hanesan KOTA atu halo koligasaun, maibe partido ki’ik oan sira seluk xuta deit Fretilin ba sorin. Ba lejislativas Fretilin mos buka tun buka sa’e partidos seluk atu halo koligasaun maibe partido sira seluk mos la kohi halo koligasaun ho Fretilin, halai tuir PD- Partido Democrático nebe okupa segundu lugar desde 2001, atu halo koligasaun ho PD ba lejislativas. Maibe PD nebe halo tiha ona kompromissu ho povo eleitorado la kohi fo liman ba Fretilin. Tanba hahu husi tinan 2001, Mari Alkatiri ho direksaun Fretilin hala’o tentasoins oi-oin hodi dekapita politikamente PD ho nian lider Fernando La Sama Araújo. Mari Alkatiri- Sekretario Geral Fretilin konsidera ona Fernando La Sama Araújo hanesan kriminozu ida. Neduni, povo eleitorados sira, militantes no mos simpatizantes PD nian la kohi .halo koligasaun ho partido Fretilin. Arsenio Bano ohin loron hala’o misaun ida nebe imposivel (mission impossible). Tanba Mari Alkatiri ho Lu Olo dudu Arsenio Bano mak halo misaun ida ne’e, ho objektivu atu hadia fila fali Fretilin ho nian lideransa nian imajem ne’ebe malahuk ona. Dudu Arsenio Bano hodi nia bele kaer «pinsel ruma hodi kose tinta baki/didin nian ba hena ida nebe nian tinta husi fabrika luntur tiha ona». Ha’u hatene hanesan mos Mari Alkatiri ho Lu Olo hatene, hanesan mos povo Timor tomak hatene katak misaun ida nebe Arsenio Bano hala’o ne’e imposivel. Arsenio Bano mos la hatene, nia kontente ho promosaun nebe nia hetan husi direksaun Fretilin nian, maibe Arsenio Bano la hatene estratejia nebe Mari Alkatiri prepara hela. Mari Alkatiri dudu ema hanesan Arsenio Bano nebe simples, yes man, foin sa’e no mos iha companheiros barak iha organizasoins estudantes no jovens hanesan iha RENETIL, hodi bele hetan apoio ruma husi kamadas jovens sira atu rekupera no foti fali Fretilin nian imajem. Se karik Arsenio Bano la konsegue agora mos pelo menus iha Fretilin ne’e mosu figura seluk nebe la’os Mari Alkatiri nebe Povo hakribi, durante tempo balun. Mas independentemente Arsenio Bano hetan susesu ka lae, Mari Alkatiri sei mosu fila fali iha 2012 atu fila fali kaer ukun. To’o neba situasaun iha Fretilin laran bele oin seluk, ba diak ka ba aat.

(TP):Atu kompete iha elisaun parlamentar 2007, iha partidos 14 maka sei kompete, iha nasaun ida kiik ho poupulasaun maismenus 800.000 ital, oinsa Freilin nia hare?

(AB)- «... Hanesan militantes Fretilin hau ladun konhese Partidos politikas hotu-hotu ho klean. Hau bele hateten katak hau kunhese deit ema balun iha PD nebe uluk hanesan Kompanheiros iha luta resistensia, balun iha PSD no seluk tan. Nunee hau lahalo komentario barak ba buat nebe maka hau ladun kumprende. Hau mos ladun hatene regra partido ida-idak nian. Inklui sira nia programas ka manual politikas se iha kalae, sira iha konferensia no kongresu husi base maka to’o leten atu hili sira nia lideransa ka lae, Fretilin maske iha buat hirak nebe hau temi iha leten, nebe ejiste tiha ona tinan ba tinan desde funu ukun rasik’an hahu to ohin loron Fretilin se hasouro nafatin obstakulos hanesan organijasaun resistensia ida nebe transforma ba organijasaun partidaria atu ukun nasaun. Maske nunee esperiensia Fretilin barak liu sira seluk no aumenta ba be-beik. Esperiensa Fretilin nian ohin loron buras liu tan ho esperiensia governasaun iha tinan lima liu ba. Aprende duni husi esperiensa sala no diak nian maka halo Fretilin sai hanesan Partido ida forte nafatin».

(VT)- Karik ema Fretilin sira mak iha humildade ida karik, Arsenio Bano rekonhese katak Fretilin falha total hala’o ninian misaun iha faze ida ne’e, atu liberta Povo Timor-Leste depois de libertasaun da Patria. Maibe sira dehan nafatin Fretilin iha esperiensia barak liu, buras liu no forte liu tan. Ha’u rasik la hatene Fretilin nian esperiensia barak liu iha sa ida, Fretilin buras liu tan iha sa ida no mos forte liu tan ne’e oin sa ?
Tanba, iha realidade nebe ema Timor tomak haree ho matan katak Fretilin ohin loron kontrario ho Arsenio Bano nian hateten kona ba Fretilin. Maibe iha buat rua mak karik bele sai resposta ba kestaun ida ne’e : Ou ha’u nian hare mak sala ou Arsenio Bano mak lohi, no halo kampanha Fretilin ba saukati alias siaran iklan nebe gratis, folin la iha.


(TP):Ema balun hateten katak se Fretilin kaer nafatin Secretario Geral Dr Mari Alkatiri hanesan kandidato atu ba Primeiro Ministro, Fretilin se lakon iha eleisaun parlamentar iha fulan Junho nia laran?

(AB)- « ...Argumentu ida ne’e komik oiuan, tamba sira nebe maka uja argumento ne’e sira rasik hakarak sai Primeiro Ministro se sira nia partido maka manan iha eleisaun tuir mai, balun nebe maka koalia ne’e uluk lafiar katak rai ne’e bele ukun rasin an, nusa maka Dr. Mari Alkatiri maka tenki selu ema barak nia ambisaun atu sai hanesan Primeiro-Ministro, aumesmu tempo, ita larona ema hanesan koalia no rekonhese oituan kona ba saida maka Dr. Mari Alkatiri halo iha tempu hahu Funda Fretilin no enkuanto hanesan Primeiro Ministro iha Primeiro Governo Konstitusional, husi nia (Dr Mari Alkatiri) involvimento hahu kedan iha governo transisaun UNTAET nian, nebe nia involve orienta politika ekonomia fiskal, garante orsamento ida sustentabel ba nasaun nee liu husi fundo tasi Timor nian, orienta prioridades sektorial hanesan edukasuan no saude, orienta administrasaun publikas ida nebe sustentabel, no buat seluk tan, buat hirak nee ema ladun koalia kona ba Dr. Mari Alkatiri.
Hau rasik rona ona husi Dr Mari Alkatiri ho hau nia tilun, katak nia mos prontu ona atu la kandidata-an hanesan Primeiro Ministro se Fretilin manan iha eleisaun parlamentar iha fulan Junho tuir mai,maske desijaun nee laos Dr Mari Alkitiri nian hanesan Secretario Geral Partido maka atu desidi, desijaun se mai husi Komite Sentral Partido nian, ema barak finji lahatene katak iha Fretilin nia laran laos deit Secretario Geral Dr. Mari Alkatiri Fretilin ohin loron partido ida dinamiko ho mistura lideransa ida diak inklui feto husi gerasaun hotu-hotu nomos iha representasaun husi distritos tomak, partido Fretilin ohin loron laos ona partido katuas nian deit, maibe partido ida ke nakonu ho hanoin husi gerasaun hotu-hotu atu halo desenvolvimento no defende interese rai no povo nee nian. Dr. Mari Alktiri ba hau, hau hare se bele nafatin kontribui barak ba ita nia nasaun hanesan Primeiro Ministro maibe ida nee desijaun ida ke se mai husi Komite Sentral Fretilin nian».


(VT)- Atu hatene buat ruma nee dinamiku ka lae presiza halo avaliasaun permanente no konstante durante periodu barak. So hateten buat ruma ne’e dinamiku depois de halo avaliasaun no halo komparasaun entre periodu ida ho periodu seluk-seluk. Se periodu ida ikus ou periodu aktual ne’e hetan valores pozitivus kompara ho periodus selu-seluk, mak bele dehan katak buat ruma ne’e dinamiku. Nune’e mos Fretilin, atu hatene Fretilin ne’e dinamiku ka lae, presiza halo komparasaun Fretilin husi periodu 2001 ka antes ho periodu seluk-seluk no mos periodu aktual. Fretilin hetan progressu ka Fretilin hetan retrosesu, haree husi aspektu hotu nebe kompoin Fretilin nudar partido politiku. La’os foin mak hakerek ema nian naran iha lista nudar kandidatu ba deputados iha eleisoins 30 de Junho 2007 dehan ona katak Fretilin agora dinamiku los. Dinamiku iha sa ida ???

(TP): Ema balun hateten katak Partido foun CNRT lidera husi Eis Presidente Xanana se dada apoiantes Fretilin nian barak?

(AB)- «...Hau mos triste tan hau rasik konsidera ita nia Eis Presidente Xanana hanesan lider nasional ida ba ema hotu no partido hotu, hanesan uluk iha tempo resistensia. Maibe ohin loron ita tengki simu katak ita nia eis Presidente Xanana laos ona hanesan uluk Presidente CNRT iha tempo resistensia nebe ita hotu tengki tama halibur iha CNRT nia okos. Nunee hau la preukupa se CNRT sei dada apoiantes husi partidu Fretilin no sira seluk ba iha neba. Importante katak ema ida-idak maka hatene partido nebe maka sira hakarak hili iha eleisaun parlamentar atu ukun ita nia rai nee».

(VT)- Arsenio Bano la lika triste ba Xanana Gusmão nian figura no ninian opsaun politika. Importante atu Arsenio Bano hatene mak liberdade iha estadu de direito demokratiko. Ema hotu-hotu iha direito atu fihir ninian destinu, iha direito atu eskolha buat ida ka buat hotu. Nune’e mos Sr. Xanana Gusmão, nebe politikamente hetan sofre barak tanba partido historiku Fretilin. Lideransa Fretilin halo esforsu boot tebes durante ne’e atu dudu ses Xanana Gusmão iha prosesu iha ukun an ida ne’e nian laran. Lideransa Fretilin hala’o kampanha oi-oin atu desakredita povo ba lider karismatiku Xanana. Mari Alkatiri halo Xanana Gusmão hanesan boneka durante Mari Alkatiri iha poder. Povo triste haree PR Xanana Gusmão durante ninian mandatu nia la bele halo buat ida ba povo terus na’in sira, tanba poder estado nian Fretilin mak akumula hotu. Neduni Arsenio Bano, nudar futuro lider Fretilin nian presiza aprende sai pragmatiku no mos aprende atu la bele sai «meskinhu» ka ema politiku ida ho vizaun klo’ot.
Maibe ha’u komprende Arsenio Bano nian triste tan Xanana Gusmão nian opsaun politika. Tanba, Xanana Gusmão nebe uluk lider ba partidos politikus hotu-hotu iha Timor, lider ba Timor oan tomak, maibe ohin loron lider ba deit ninian partido. Ho ema hanesan Xanana Gusmão nian partido nebe mosu, Fretilin la’os hasoru Tsunami maibe Fretilin hasoru Terramoto. Fretilin sei lakon terreno ba Xanana nian partido
.


(TP): Koalia kona ba eleisaun parlamentar, Partidos barak-barak maka se halo sira nia kampanha ho promesas. Saida maka Fretilin nia promesas ba povo iha eleisaun parlamentar?

AB- «... Uluk iha Primeiro-Governo konstitusional Dr. Mari Alkatiri sempre hateten katak ministros sira iha tempo neba halo aprendizagen atu governa rai ida nee».

(VT)- De faktu Fretilin kuandu hahu ukun la iha duni kuadrus ba governasaun, la prepara ema, la forma kuadrus, la halo rejuvenizasaun iha Fretilin. Nune’e mak bainhira Mari Alkatiri foti an ba PM hato’o lia fuan hirak nebe mos Arsenio Bano rona no haktuir iha entrevista ida ne’e. Katak Fretilin nian ministros sira halo aprendizajem kaer ukun. Etuk nune’e mak governo Fretilin hetan notas negativas mak barak liu do ke notas pozitivas. Ne’e kala Mari Alkatiri rasik duni mak la iha esperiensia. Maibe iha realidade Timor oan barak mak iha esperiensia ukun rai, atu iha nasional ka distrital no sub-distrital, ema barak iha esperiensia hala’o knaar. Tanba, durante okupasaun mos Indonesia forma no hanorin Timor oan sira kaer ukun iha nivel hotu-hotu.
Se Fretilin ukun rai la ho arrogansia, halo governasaun unidade nasional, rasionalizasaun iha meius rekursus humanus etc. karik nune’e ohin loron Timor-Leste bele sai oin seluk.


(TP):Saida maka Fretilin sei promesas, e oinsa?

(AB)- «... Tempo mos to duni ona atu koalia kona uma ba povo tomak, eskola publika nebe ohin loron governo Fretilin hahu ho politika eskola gratuita, husi eskola primaria, pre-secundario, secundario, ba oin estudantes sira sei han loron ida dala ida iha eskokas publikas hotu-hotu iha tinan lima oin mai. Subsidio eskolar nebe maka hahu ona ho numero 4000 sei bele aumenta to 10000 estudantes. Numero ida nee ba tengki inklui mos sira nebe atu ba no eskola iha liur. Apoio mos ba professores sira, dalan no elektridade too iha sub-distritos no sucos mos bele promete ona, serbisu saude se kontinua gratuita. Mas Fretilin iha duni reseiu se povo hili sala sira nia governantes sira iha eleisaun parlamentar fulan Junho oin mai, ita se bele halai fali ba kotuk laos hatutan serbisu nebe maka governo Fretilin hahu tiha iha tinan lima liu ba. Ema foun sira sei presija apreende hanesan Fretilin aprende tiha ona kuando kaer governo hanesan iha tinan lima liu ba. Maibe hau mos tengki rekunese katak iha kampanha eleisaun parlamentar nee partido barak se koalia kona ba buat hirak nee ho fasil deit tan nee tempo politika kampanha eleitoral. Los duni povo lakohi hein kleur tan atu hetan buat ruma husi serbisu governo nian. Nunee povo mos lakohi rona katak partido foun maka atu ukun rai nee hateten katak sira se aprende lai. Fretilin prontu ona atu hatutan serbisu nebe maka hahu tiha ona tinan lima liu ba. Fretilin fiar katak povo hamutuk ho Fretilin desenvolvimento rai nee selafila ba kotuk maibe se lao ba oin».

(VT)- Fretilin nian promessa ida ne’e lohi povo eleitorados sira deit !!! De faktu sira ukun durante tinan lima, maibe povo sei terus nafatin, susar ai-han, susar hetan osan, susar hasa’e sira nian nivel moris nian. Labarik sira moris mai sei sofre moras tanba nutrisaun la diak, populasaun sei hamalaha, ema kiak no ema servisu la iha aumenta ba bebeik, formadus sira barak desempregado tanba la kria merkadu de trabalhu, governo la halo investimentu hodi hasa’e PIB no hasa’e rendimentu nasional.
Neduni Fretilin la merese atu kontinua ukun rai, tanba se kontinua ukun signifika Povo konitnua ho situasaun ohin loron. Fretilin sei halo violensia, problemas barak nebe Fretilin kria la iha solusaun, lideransa Fretilin fraku, la iha programa, la iha projektu, la iha plano nebe defini lolos ba povo nian moris iha loron aban ne’e oin sa, pior liu tan Fretilin nian ema hakarak deit kargu, sira promete buat hotu ba povo maibe to’o hetan poder sira la liga povo...


(TP): Se desevolvimento atu lao ba oin, maibe oinsa ho problemas sira seluk hanesan petisionarios sira nomos kazu Alfreido Reinado ?

(AB)- «... Hau fiar katak Fretilin maka iha duni forsa moral atu resolve kazu rua nee, tan too ohin loron Fretilin la uja kazu sira nee atu kasa votus. Fretilin bele resolve kazu rua nee tuir dalan solusaun politika no lakompremete justisa nebe ejiste iha rai nee. Tan Fretilin hatudu tiha ona exemplo nee ba ita hotu liu-liu husi krize nee nia laran, Fretilin nungka politija kazu sira nee ho koalia arbiru no promete arbiru kona ba oinsa resolve kazu rua nee. Fretilin mos lahalai husi justisa nee hatudo katak Fretilin iha maturidade politika naton atu resolve kazu nee ho diak liu».

(VT)- Fretilin iha maturidade politika, la politija kazus petisionarius no iha duni forsa moral atu resolve kazu Major Reinado ho Petisinarius. Le Arsenio Bano nian entrevista ida ne’e hodi temi buat hirak ne’e halo ha’u kabun makili...
Iha kampanha presidensiais nian Lu Olo promete atu rezolve problemas petisionarius no kazu major Reinado, enkuantu durante ne’e Lu Olo la halo esforsu ruma atu rezolve problemas rua ne’e. Iha nebee Lu Olo nian kampanha nian objektivus ita haree momos atu kasa votus. Fretilin iha maturidade politka mak, foin dadaun ninian apoiantes ataka CNRT nian kampanha iha Viqueque no mos apoiante ida tiru mate Xanana Gusmão nian seguransa, no ataka mos kampanha koligasaun PSD/ASDT nian iha Lospalos. Fretilin iha duni forsa moral atu resolve kazu rua petisonarius ho Reinado, maibe Fretilin maioria iha parlamento la hatudu vontade diak atu buka solusaun ba kazus hirak ne’e no mos ita nunka hetan kazu ida ne’e nian rohan atu hotu.
Fretilin nian maturidade politika,la politiza kazus no forsa moral hirak ne’e iha nebee, nunka mosu deit, mesmo povo Timor hein buat hirak ne’e kleur ona?

Fretilin...Fretilin...Fretilin... só ego é o mais alto de tudo e de todos !!!

TP ==> Timor Post
AB ==> Arsenio Bano
VT ==> Victor Tavares

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.