VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20160429

LORON TO’O ONA, BIBLIOTEKA NASIONAL

LORON TO’O ONA, 
BIBLIOTEKA NASIONAL

Amo Bispo Ximenes Belo
Hau kontente rona notísia katak Governu RDTL iha loron rua nulu fulan Abril tinan ida ne’e, fó sai Dekretu-Lei ida atu hamoris Biblioteka Nasional ida iha Dili. Ita bele haklaken: Finalmente! De facto, Timor-Leste presiza duni Biblioteka Sentral ka nasional ida atu halot livru né’ebé publika iha Timor no rai seluk, hahú hosi tempu malae muitin ukun Timor Loro Sa’e to’o agora. Biblioteka buat ida importante tebes. Biblioteka iha rai laran hatudu katak povu  iha kultura, iha matenek. Iha mundu raiklaran povu sivilizadu iha ninia biblioteka. Livru sira ne’ebé ema hakerek kona ba assuntu oin oin bele lakon, bele aat: nehek mutin bele han mohu; ahi bele han lakon; udan no web bele sobu, no funu bele “estraga”. Ne’e duni governu, sosiedade sivil no ema particular iha obrigasaun atu salva riku-soin boot ida, ne’e naran livru.

Iha Portugal, Munisípiu ka Concelho hotu-hotu iha ninia biblioteka; agrupamentu escola sira, iha biblioteka; universidade no “Seminários Maiores” iha biblioteka. Ema barak ba lee  konsulta livru ka revista iha biblioteka. Atu halo saida? Atu aumenta sira nia matenek ka koñesimentu; atu prepara teze/“tese” ba licenciatura,” “mestrado” ho “doutoramento”. Ema ne’ebé la lee, labele hatene no la “passa exame”.

Iha tempu independensia nian, Timor oan sira tenki hahú loke biblioteka: iha Munisipiu; iha Posto Adminsitrativo, iha eskola sekundária, iha Dioseze no parókia. Bainhira ita ko’alia kona ba livru, ita hein katak timor oan sira bele sosa livru no lee livru. Ba ida ne’e, ema ida diak sei uza kakutak  atu rai osan, atu sosa livru, sosa disionariu, sosa revista no sosa ensiklopedia. Familia ka Uma kain ida-diak bele iha ninia biblioteka familiar, iha uma. Ba ida ne’e, sira tenki sosa ka haruka halo armáriu ka “estante” ida atu halot livru sira ba laran. Buat ida importante mak, labele soe livro, soe jornal, maibé buka halot!

Iha Biblioteka barak mak ema rai didiak jornal sira. Ikus mai, estudante universitariu ka “mahasiswa” ba kosnulta atu hakerek livru, hakerek artigu no halo teze.

Iha Timor-Leste, ita rai didiak jornal ne’ebé publika iha Malae mutin nia tempu hanesan A Voz de Timor, ka SEARA (hosi Dioseze Dili), no rai didiak jornal ne’ebé publika iha Bapa nia tempu hanesan Suara Timor Loro sae ka Timor Pos, ohin loron, ita bele iha riku soin boot.

Iha Portugal, ema barak fadigadu ba buka livru ka jornal antigu kona ba Timor. Loja ne’ebé fa’an livru antigu sira ema bolu “lojas alfarrabistas”. Ohin loron susar tebes  atu hetan, tanba ema barak sosa… ”Assunto” kona ba Timor Loro Sa’e hanesan “moda” ida. Ema hakarak hatene Timor,  ema hakerek teze kona ba Timor…

Maibé, kasian liu, iha Timor, bainhira ita lee tiha livru ka jornal ruma,  ita soe tiha. Aat liu ho jornal sira: ita  uza atu falun kulu-tunu, falun ikan, falun na’an no dose(doci)…

Tanba ne’e mak ikus mai, ita buka jornal tinan 1960-1975, susar liu atu hetan!

Ita mos buka atu iha toman (ka “costume/hábito” diak ida: hahú lee livru, lee beibeik. Diak liu gasta osan ba livru duké gasta ba tabaku, tua, roupa, no hamo’hu osan ba barlaki no kore-metan ka festa sira. Ita han ka hemu, buat ne’e liu lalais deit. Livru ka revista sei hela kleur! Ne’e duni ita fó Parabéns ba ema hotu ne’ebé hakiak biblioteka iha uma, iha knua, iha vila no sidade.

Amo Bispo Carlos Filipe Ximenes Belo

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.