VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20170806

FORMASAUN GOVERNU

FORMASAUN GOVERNU
Husi Estanislau S. Saldanha

ESS
Rezultadu eleisaun parlamentar  2017 hatudu katak la iha partidu politiku ida manan ho maioria absoluta (33). Kadeira Fretilin (23), CNRT (22), PLP (8), PD (7) no Khunto (5). Nunee partidu politiku sira tenki halo koligasaun ka akordu insidensia parlamental hodi indijita PM no forma governu. Sein koligasaun, ka akordu insidensia parlamentar partidu politika ida la viabiliza hodi forma governu mesak.

Artigu 106 KRDTL hato’o partidu mais votadu ka aliansa partidu politiku maioria parlamentar mak indijita PM no forma governu. Artigu nee signifika katak partidu mais votadu tenki iha kadeira 33 iha PN hodi indigita PM no forma governu. Karik kadeira la to’o 33, partidu mais votadu tenki buka hakbesik an no halo negosiasaun ho partidu seluk hodi forma aliansa ka halo akordu insidensia parlamentar ho kadeira minimu 33 iha PN hodi indijita PM ho forma governu.

Karik la hetan aliansa ka akordu insedensia parlamentar hodi asegura maioria parlamentar, partidu mais votadu la bele indijita PM no forma governu. Tanba governu minoria sein hetan akordu insedensia parlamentar sei monu ka la funsiona diak. Dezenvolvimentu nasional bele hetan impase nebe kauza husi instabilidade funsionamentu instituisaun demokratiku. Nunee partidu mais votadu susar hetan konfiansa husi PR hodi indijita PM ho forma governu.

Artigu 74 KRDTL hato’o katak PR nudar aman estadu garanti unidade, estabilidade ho regularidade funsionamentu instituisaun demokratiku sira. Instituisaun demokratiku estadu nian mak PN nebe membru sira husi partidu politiku sira ultrapasa barreira mak determina formasaun governu. Formasaun governu minoria sei la estavel, nian funsionamentu ladiak ho bele monu iha dalang klaran nebe lori kustu boot tebes ba Timor -Leste. Tanba formasaun governu hotu ona, governu bele monu tanba programa la pasa dala rua iha PN (Artigu 112 KRTL), ka hetan mosaun sensura ka mosi tidak percaya (Artigu 111 & 112 KRDTL). Nee hamosu kedas ona eleisaun antidipada.

Iha kontestu nee, iha naroman Artigu 74, Artigu 85d, Artigu 106, Artigu 111 ho Artigu 112 KRDTL, PR sei bolu partidu mais votadu daruak, hodi husu forma aliansa ka akordu insidensia parlamental nebe eskrita hodi hetan maioria parlamentar no indijita PM no forma governu. Karik partidu mais votadu daruak konsege forma aliansa maioria parlamentar ka halo akordu insidensia parlamentar, mak PR la iha dalang seluk simu PM husi aliansa nebe lidera husi partidu mais votadu daruak no forma governu. Nee tuir Konstituisaun Artigu 106, Artigu 85d KRDTL no pratika barak iha nasaun seluk. Timor -Leste mos iha ona jurisprudensia relasiona ho nee iha formasaun governu depois eleisaun parlamental 2007. PR JRH uza artigu 74, artigu 85d no artigu 106 hodi husu aliansa maioria parlamental nebe lidera husi CNRT nudar partidu daruak mais votadu hodi indijita PM ho forma governu.

Karik partidu mais votadu daruak mos la konsege harii koligasaun ka akordu insidensia parlamentar, PR nudar aman estadu no aman povu nian hala’o knar tuir Artigu 74 ho Artigu 85d KRDTL bolu partidu politiku sira nebe hetan asentu parlamentar, konvida bispu sira ho reprezentante relijiaun seluk, no veteranu sira hodi buka solusaun hamutuk hodi hetan konsensu nasional konaba formasaun governu. Konsensu nasional nee tenki hatuur iha interese nasional, unidade ho estabilidade nasional no forma governu ida refleta unidade nasional, efisienti, efikasia, kombate korupsaun, ho kompostu husi ema diak, meritu, professional no iha sentidu estadu ho povu hodi servisu ba bem estar komum. Konsensu nasional nee tenki evita posibilidade halo eleisaun antisipada, nunee la bele hamosu disturbiu ba atividade sosial ho ekonomiku povu nian no hamosu kustu boot ba estadu. Nunee mos posivelmente rezultadu eleisaun antisipada sei la ses dok husi kompozisaun kadeira iha PN tuir eleisaun parlamental 2017. ****

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.