VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20170501

REFLEKSAUN KONA BA LORON “Trabalhador” ka serbisu na’in nian

REFLEKSAUN KONA BA LORON 
“Trabalhador” ka serbisu na’in nian

Dom Ximenes Belo
Iha tempu kolonial, (malae mutin nia tempu), ukun na’in balu no tan amo lulik balu, bolu ita emar timor, “INDOLENTE”, dehan katak baruk ten. Nune’e mos iha okupasuan indonezia, Bapak bolu ita “malas”, “miskin”, “bodoh”.

Maibé, atan ha’u hanoin: hori uluk hori otas kedan, ita ema timor, ema serbisu na’in: Ita haree deit: se mak halai natar? Se mak lere to’os atu kuda batar, fehuk, koto no lakeru? Se mak halo uma? (ba tá ai, fokit du’ut ka hae, lalin talin tali tahan, bebak, fatuk, rai-henek)?; se mak kail ikan? Se mak hein bibi, kuda no karau? Ema mane no feto timor, labarik, foin sa’e no katuas no ferik sira!

Ita nia inan sira, “além de” haree uma laran, tau matan ba oan sira, amã, tia, no abó sira, no bin sira, homan biti, ka’ut, luhu; soru tais; te’in sana, bikan no kusi; sira mos kuda no silu batar; ko’a háre, fai faí hare, hamós fós, fai batar; soru tais, no halo buat hotu nebé iha relasaun ho actividade ida ne’e.

Labarik mane no feto, tulun inan no aman sira hodi ba serbisu iha to’os ho nátar; balu ba hein manu ih nátar ho háre ne’be tasak ona, atu manu lin no lakateu labele han; balu  hein lekirauk ih to’os atu  labele han mohu batar matak ka lakeru.
Foto www.irishtimes.com
Ema kail ikan na’in ka peskadór sira hadia ró, dai, ba meti, bainhira sei nakukun de’it. 
Iha knua ka fatin balu,  iha ema mane, ne’ebé b tuku besi (ferreiros), hodi halo tudik, katana, ai-suak; diman;iha ema badaen ai (carpinteiro) ; iha ema badaen fatuk (pedreiro), etc. 
Emar timor ne’ebé eskola ona, balu sai funsionáriu, balu enfermeiru, balu guarda-fio, balu kodnutór,balu durbasa, etc. 
Los duni, iha Timor Loro Saé, la iha fabrika ka industria hanesan rai seluk. Ikus ne’e, timor oan barak ba rai liur hodi buka serbisu iha fabrika ka industria iha ema nia ai: Coreia dos Sul (Korea Selatan), Reino Unido (UK); Irlanda, Indonesia, Malasia, Austrlia, Japão, no rai seluk seluk tan. 
Ita timor oan “Indolente”/Baruk-te duni? Tebe ska lae? 
Kala iha balu… Bainhra ita hein de’it atu sosa fós mos ona hosi “loja” ka toko sira, no lakohi halai nátar iha Costa Sul/Bagian selatan (Watolari, Natarbora, Zumalai), ka iha Costa Norte/Bagian utara (Seisal, Manatuto, Loes), ita sei Indolente ka baruk-ten. Ita timor oan tenki fila ba rai, fila ba knua: halai no hadia natar; kuda ai-oan moris; hakiak manu no fahi, fila liman atu moris. “Graças a Deus” hahu iha ema timor ka maluk xina, ne’ebé badinas:  loke “loja”, loke restaurante, serbisu iha hotel…loke ofisina atu hadi’a karreta, motór no buat seluk tan… 
Iha Timor Loro Sa’e, ha ema timor ne’e hala’o serbisu intelktual; hakerek, halo “pintura”, halo múzika, dedeika-na ba “artes” no kultura: ne’e mos serbisu ida. Iha ema serbisu iha eskola, universidade no institutu sira. 
Liafuan hikus: Ita fó “apoio” ba instituisaun sira: governu nian ka, privadu nian ka, sira hotu ne’ebé kria “trabalho”, fó “emprego”/serbiu ba timor oan sira, no foti  dignidade “trabalhador” timor oan sira nian. Parabéns ba ema hotu! Parabéns ba povu timor, laós asuw’ain deit atu halo funu, maibé asuwa’in atu serbisu iha “área” hotu-hotu. Wainhira ita serbisu ho liman, ho ulun ka kakutak, ita kumpri ita nia vokasaun hanesan ema, no hanesan timor oan.

Porto, 1 deMaio de 2017.

Amo Bispo Carlos Filipe Ximenes Belo

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.