VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20170308

Eleisaun Prezidensial Entre “a vitória é certa” e “uma surpresa inesperada”

Eleisaun Prezidensial
Entre “a vitória é certa” e “uma surpresa inesperada”

*Cosme da Costa Araujo

Cosme da Costa Araujo
Ita sei selebra festa de democracia bo’ot rua – eleisaun prezidensial no eleisaun parlamentar. Iha festa bo’ot rua ne’e ita sei dahur, dansa, “tangan diatas”, ha’an no hemu grátis to’o bele hetan mós mina gratuita ba motor no kareta. Ba eleisaun prezidensial, ita iha ona figuras importantes walu ne’ebé maka sei konkore ba kargu importante - Presidente da República. Husi kandidatu hirak ne’e, sira ne’ebé hau-atan konsidera atu hetan votus barak iha eleisaun prezidensial maka Lu-Olo, Kalohan, Lugu no Sama-Larua.

Ba Lu-Olo: “a vitória é certa”

Iha eleisaun prezidensial rua liu ba (2007 & 2012), maske la manan ho votus maioria, Lu-Olo sempre sai kandidatu ho votus barak liu. Nia mós kontinua asegura númeru de vontantes ida estável no sólidu mais ou menus 30%. Nune’e, atu manan iha primeira ronda iha eleisaun ba tinan ida ne’e, Lu-Olo presiza tan votus 20+1%.

Maun bo’ot Xanana nia suporta sempre lori kandidatu ida ba manán iha eleisaun. Kazu konkretu maka iha tinan 2007 & 2012, iha ne’ebé ninia pezu polítiku no karizma konsege dudu José Ramos Horta (JRH) no Taur Matan Ruak (TMR) hodi manan eleisaun no sai prezidente repúblika. Ho esperiénsia ida ne’e, ema barak haré katak ho suporta másima husi maun bo’ot Xanana ba Lu-Olo no ho konjuntura polítika foun entre CNRT no FRETILIN, Lu-Olo sei manan kedan iha primeira ronda. Sé ita uza analojia futebol karik, ho avansadu ida (Lu-Olo) ne’ebé nia performance estável iha époka rua tu-tuir malu (2007 & 2012), ho médiu ida ne’ebé diak (Xanana+FRETILIN) sei lori Lu-Olo ba vitória. Ema hotu hateten no fiar katak Lu-Olo maka sei manan iha eleisaun prezidensial iha tinan 2017. Nune’e, ba Lu-Olo – “a vitória é certa”.

Sé Lu-Olo manán, nia maka sei sai nuda’ar ema primeiru iha tempu ukun-rasik-an hodi invalida tiha mítu de “José”, katak ema sira sai prezidente ne’e tenki mai ho naran primeiru “José”, hanesan sira uluk – José Kayrala Xanana Gusmao, José Ramos Horta, no José Maria Vasconcelos (TMR).

Ba Lu-Olo: no pain, no gain

“A vitória certa” de Lu-Olo ijiji servisu maka’as husi ema hotu-hotu. Ho votus 30% garantidus, atu hetan hetan tan 20+1% laos buat ida fásil. Prezensa maun bo’ot Xanana nian iha Aitarak Laran hamutuk ho Lu-Olo no ninia desklarasaun públika hodi fó suporta Lu-Olo seidauk nato’on. Hanesan Cesar Moreira observa “sei iha segunda ronda. Mesmu Lu-Olo mai husi partidu bo’ot FRETILIN no hetan tan apoiu husi líder sentral Kayrala Xanana Gusmão kandidatu nain 8 ne’e sei fahe votus husi votantes 700,000-resin ne’e”.

Votus sira ne’ebé uluk maun bo’ot Xanana konsege hetan hodi suporta JRH no TMR ne’e mai husi militantes Partidu Demokrátiku, Frenti Mundansa, no swinging votes sira seluk, ne’ebé sira rasik mós sei fo ba sira idak-idak ninia kandidatu. FRETILIN no maun bo’ot Xanana presiza direitamente no ativamente servisu maka’as liu tan. FRETILIN presiza mós muda ninia estratéjia kampañia hodi hakuak ema hotu no hadau ema seluk laos FRETILIN ninia simpatia. Husik ona retórika tuan “imi” vs “ami”. Hahú ona uza liu liafuan konsilatória no kontrola ninia elementus militantes no “rombongan makan gratis” sira ne’ebé bele hafoer imajen kandidatu no partidu nian durante tempu kampaña. Ho Lu-Olo nia pontu forte hanesan ema rezisténsia durante tinan 24 iha ailaran no esperiénsia de lideransa hanesan Presidente do Parlamento Nacional bele atrai votus husi ema seluk la’os FRETILIN. Sentimentu simpatia ida ne’e refleta iha konversa ho ema bain-bain sira hanesan ha’un nia-inan rasik ne’ebé dehan “Lu-Olo mós terus. Nia merese atu sai mós Prezidente”. Ho esforsu maka’as hirak ne’e hotu, ha’u-atan fiar katak iha primeira ronda “a vitóra é certa” ba duni Lu-Olo. Mas vitória ida ne’e ejiji servisu maka’as husi ema hotu. Nune’e, ba Lu-Olo - no pain, no gain.

“Kalohan”- uma surpresa inesperada

Ho númeru kandidatu hamutuk na’in wulu keda’an, ho total votantes hamutuk 700,000-resin deit, iha posibilidade katak sei la iha kandidatu ida manan ho maioria tamba votus sira sei nakfahe tiha kandidatu hirak ne’e. Ho nune’e sei iha posibilidade, maske ki’ik, atu iha eleisaun ba segunda volta.

Sé iha duni eleisaun segunda volta, posibilidade atu kandidatu seluk halakon Lu-Olo ki’ik teb-tebes. Maske ninia probabilidade atu akontese ne’e ki’ik, maibé sé akontese duni - uma surpresa inesperada ida ne’e - sei fo impaktu bo’ot ba Lu-Olo. Ida ne’e maka tail risk ne’eb’e Lu-Olo sei hasoru iha segunda volta. Kalohan, aproveita légasi saudozu La-Sama nian no suporta husi PD, sei haka’as-an atu lobi no hetan suporta husi kandidatu sira seluk inkluindu FM no jerasaun foun sira nian hodi lori nia ba manan iha eleisaun segunda volta. Ita la bele subestima ita nia adversáriu polítiku biar nia ki’ik ba nusá mós. Hanesan iha jogu futebol, maske hasoru ekipa bo’ot ho avansadu no médiu diak, maibé Kalohan bele halo kontra-atake surpreza ida ne’ebé ita la espera hodi bele manan tiha jogu iha segunda ronde. Nune’e, hau-atan hanoin Kalohan bele fó ameasa bo’ot ba Lu-Olo nia loron-diak iha eleisaun segunda ronda. Kalohan iha posibilidade, maske ki’ik, atu haksoit hodi okupa fatin iha leten-as ba – Presidente da Républica.

Hodi konklui hau dehan nune’e - eleisaun prezidesial iha tinan 2017 sai nuda’ar “uma vitória certa” ba Lu-Olo. Maibé vitória ida ne’e sei ejiji servisu maka’as husi ema hotu-hotu. Ho votus ne’ebé nakfahe tiha ba kondaditu nain 7 seluk, iha posibilidade atu iha eleisaun segunda volta. Sé ida ne’e akontese duni, Lu-Olo sei hasoru tail risk – uma surpresa inesperada – husi Kalohan. Maske nia posibilidade atu akontese ki’ik teb-tebes, maibé sé karik akontese duni, sei fó impaktu bo’ot ba Lu-Olo nia chance atu sai Presidente da República.

*Artigu ida ne’e opiniaun pesoal autor nian. Bele haré mós iha www.timorbele.blogspot.com

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.