VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20151125

Tinan Atus Lima: Kapítulu 29 – RELATÓRIU Padre Frei Gregório Maria Barreto, O. P. Nian Kona Ba Missões iha Timor (1856) – (Parte dahuluk)

500 ANOS – TINAN ATUS LIMA  Emar Timor Ho Malae Mutin Hasoru Malu  
Dom Carlos Filipe Ximenes Belo

Kapítulu 29RELATÓRIU Padre Frei Gregório Maria Barreto, O. P. nian kona ba Missões iha Timor (1856) – (Parte dahuluk)

Iha loron 17, fulan abril tinan tina 1856, amo lulik Gregório da Virgem Maria Barreto, hanesan superior haruka relatório ida ba governador Luís Augusto de Almeida Macedo (1856-1959). Nia fó hatene kona ba situasaun reinu ida idak nian: Iha tempu ne’ebá, iha reinu ruanulu resin rua (22): Iha Igreja sanulu reisn neen (16) no kapela ida; sarani sira hamutuk 2.017. Iha sarani sira ne’e nia let iha ema livre (laós atan) no ema atan (escravos).

  1. Reinu Ambeno, iha igreja rua: ida naran Igreja de Nossa Senhora do Rosário, harii iha portu Suritana (Citrana); igreja de Santa Cruz iha knua Nunoheno. Igreja rua ne’e la iha sasan atu halo missa: paramentu (alva, estola ho casula), kaliz, patena, galhetas no livru. La iha amo lulik; sarani hamutuk ema na’innain 220. 
  2. Iha Naimuti (Noimuti), Igreja Nossa Senhora do Rosário; sarani hamutuk ema na’in 300. Iha sasan missa nian: paramentu; iha kalis halo ho osan mutin, no túríbulu ho kastisal halo ho riti.
  3. Reinu Oe-Cusse: Igreja de Santa Rosa de Lima; sarani hamutuk ema na’in 1.000; iha paramentu maibé balu aat liu; iha asosiasaun ka Irmandade Fabriqueira nebé iha osan rupia 1.450 . Iha paramentu, kalis rua ho patena, tiríbulu rua, kustódia (atu fo bensa santissimu sakramentu) ida, halo ho osan mutin, e urna (kixaun ) ida halo osan mutin no kusta rupia 700.
  4. Reinu Batugadé: Iha Presídio ka tranqueira; Igreja de Nossa Senhora; ema sarani hamutuk na’in 400. Ema hirak ne’e balu pertense ba reinu Cová, Balibó; Fialaran no Juanillu. Iha asosiasaun ka Irmandade Fabrikqueira ho osan rupia 200. Iha paramentu no sasan missa nian, hanesan kalis no patena. Tuir padre Gregório, iha tinan ne’ebá, parókia hosi Dilly husu emprestat sasan Batugade nian atu halo missa.
  5. Reinu Cutubaba (Atabai): Igreja de Santo António. La iha paramentu no sasan ba missa. Sarani hamutuk ema na’n 35.
  6. Reinu Motael: Igreja de Santo António. Sarani hamutuek na’in 300. Iha Irmandade Fabriqueira, maibé osan la iha, iha deit mak katana no tudik balu; La iha sasan ba missa. Maiske reinu ne’e besik Prasa Dilly, igreja nee aat liu fali igreja seluk hanesan Oe-Cusse, Batugadé no Manatuto.
  7. Prasa Delly ka Dilly: uluk, iha Igreja de Nossa senhora do santíssimo Rosário. Tuir padre Gregório, iha tinan 1800, ahi han igreja ne’e ho sasan tomak ne’ebé iha igreja laran. Ne’e duni, iha tempu ne’e sarani sira uza Kapela Glorioso Santo António, hanesan Igreja Freguesia Dilly nian. Didim Igreja nia hada ho tijolo, maibé taka ho tali tahan. Sarani sira hamutuk 1491. Irmandade Fabriqueira iha osan rupai 1.000; la iha paramentu loron-loron nian; maibé, ba loron boot ka loron solenidade, iha paramentu no sasan ba missa mesa didiak deit; iha mos kustódia halo ho osan mutin; turíbulu rua halo mos ho osan mutin; kalisi tolu; iha mos urna ida, halo ho osan mutin. 
  8. Reinu Hera: la iha igreja; sarani hamutuk ema na’in 16. 
  9. Reinu Lalcó: Igreja de São Vicente de Ferrer; sarani sira hamutuk nai’n 360; iha paramentu no sasan kompletu ba missa; kalis ho turíbulo halo ho riti. 
  10. Reinu Manatuto: Igreja do Espírito Santo; sarani hamutuk ema na’in 700. La iha kalis no turíbulu; Igreja laran hanesan igreja bai-bain; maibé kleur ona ema la tau matan ba uma kreda ne’e. Iha mos Irmandade Fabriqueira, maibé, kofre mamuk los. 
  11. Reinu Laleia: Igreja de Nossa Senhora do Rosário; sarani hamtutk ema na’in 70; iha uma kreda laran la iha buat ida, uma kreda ne’e mos ema ida la tau matan. 
  12. Reinu Vemasse: la iha igreja; Sarani hamtuk ema na’in 40. 
  13. Reinu Venilale: Igreja de São Pedro. Sarani hamutuk ema na’in 26. Iha uma kreda laran la iha liu buat ida. 
  14. Reinu Viqueque (Padre Gregório hakerek Veveque). Igreja do Senhor Ecce Homo; sarani hamutuk ema na’in 200. Paramentu kompletu no arrumadu ka halot i didiak; iha sasan balu ba missa. 
  15. Reinu Lacluta: Igreja de Santo António; sarani hamutuk ema na’in 80. Iha tinan 1846, ema hosi Barique no Laclubar ataka reinu Lacluta, no ba naok sasan iha igreja laran. Iha tempu ne’e, komandante Viqueque nian, Major José Caetano Barbosa ba salva tiha imagem Santo António ho coroa no cruzinha, halo ho osan mean, no kustódia ida, halo ho osan mutin, hodi haruka tiha ba Fregeuzia Dilly. 
  16. Reinu Luca. La iha uma kreda; sarani hamutuk ema na’in 15. Uluk liu iha igreja, maibé kala sobu tiha ona; iha nia fatin, sei iha sinu rua ne’ebé sei diak; Irmandade fabriqueira Luca iha kofre ida. Maibé, malae José da Piedade ba sobu hodi hasai osan.Nia dehan, ni aba loke kofre atu hasan osan, tanba nia iha tusan. Komandante nee haruka surat ida governador Frederico cabreira konta los nia hahalok aat. 
  17. Reinu Barique: La iha uma kreda; ema sarani hamtuk na’in 25. 
  18. Reinua Alas, la iha uma kreda; emsa sarani, kala, na’in 80. 
  19. Reinu Dotik; la iha uma kreda; ema sarani, kalan na’in 20. 
  20. Reinu Bubuçuço: Igreja de São Francisco; sarani hamtuk 40; la iha san missa nian. 
  21. Reinu Clacoc (Klakuk): Igreja da Senhora do Rosário; la iha sasan ba missa; sarani hamtuk na’in 20. 
  22. Reinu Cairui: La iha uam kreda; sarani, ema na’in 20.


Dom Carlos Filipe Ximenes Belo
Premiu Nobel Paz

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.