Iha konsolidasaun Partido Democratico (PD), iha Suku Kaikoli, loron Sabado (30/07/2011), iha biban ne´eba hau koalia konaba historia Resistencia no Funu Naruk ida ne´e, hodi koalia konaba envolvimentu povo tomak iha procesu funu ida ne´e, to´o hetan “Independencia”. Tamba ohin loron, mosu funu nain no Assuwain barak, neduni buka soe hela ba povo konaba se maka funu nain lolos, povu ain tanan sira maka funu nain. Iha biban ne'e, atu hato deit intensaun hau ninia maka ne' e, atu cindir deit katak ohin mosu funu nain, assuwain oi-oin, maibe sira ne'ebe funu nain lolos nonok no la sura sura sira nia kolen konaba Funu nain ka lae, Assuwain ka lae. Ho ida ne' e maka referensia natural ba sira nain rua, tamba la iha ema ruma iha rai ida ne'e atu kestiona sira nain rua ninia lideransa ba procesu luta Ukun rasik an.
Atu dehan deit mos katak hau la moris iha liur, ne’e la konece maun Xanana-Taur Matan Ruak no sira nia kompaneirus sira balun ninia kontribuisaun ba Funu ba liberta rai lulik no povu assuwain ida ne’e. Tamba ne’e, iha rai ida ne’e, la iha ema ida maka bele sukat maun bot nain rua no sira kompaneirus sira ninia kontribuisaun ba funu ba rai ida ne’e.
Maibe Jornal Timor Post (TP) foti deit, referensia ne´ebe ba maun bot rua (Xanana + Taur), hodi hatun iha edisaun Segunda-Feira (01/08/2011), hakerek ho titulu hanesan:”Xanana no Taur La’os Funu Na’in (in Timor Post, 01/08/2011, pajs. 1 e 19)”.
Hanoin ida ne´e hanesan opsaun editorial Jornal nian ho ninia objetivu politika no mos komercial. Politika, tanba kada jornal sempre iha ninia lina orientasaun editorial, ninia tendencia ka inklina ba politika ne´ebe. Opsaun komersial, klaru ke, dada ema barak atu le ho titulu sira sensasional hanesan ne´e, tanba envolve figuras importante rua hanesan, Xanana e Taur.
Polemika ne´e naruk tanba envolve tan ema importante iha Nasaun RDTL ne’e, Presidente Ramos Horta. José Ramos Horta, nudar ema numeru um Timor-Leste nian, Presidente Republika (PR), mosu mai atu sai defensor ba maun Xanana no Taur, mai ho intensaun no interese Ramos Horta ninian ne´e klaru hela, hakarak defende Maun nain rua ne´e, hodi hetan netik buat ruma. Sa ida maka Horta nia hakarak, maka nia hakarak rekandidatu ba segundu mandatu Presidente Republika. Tuir Presidente Ramos Horta iha ninia deklarasaun katak: “deklarasaun sira ne´e hatudu iresponsabilidade" (JND, 02/08 no TP, 03/08).
Maibe Maun Ramos Horta ninia deklarasaun ne´ebe bele entende buat rua. Ida nia hakarak mosu mai sai defensor ba maun nain rua ne´e, ho objetivu ba buat seluk, maka haver se maun nain rua ne´e, liliu maun Xanana bele loke ibung katak “apoio rekandidatura Ramos Horta ba segundo mandato”. Direitu ba kandidatura ba Presidente Republika ne’e, cidadaun hotu-hotu bele kandidatu an, povu maka sei julga ikus.
Iha hanoin ida ne’e, atu hakbesik ita ba iha loron 20 Agosto tinan ida ne’e, sei halo tinan tolu nulu resin nem (1975-2011) maka povu ain tanan sira hamutuk ho matenek balun tau casaco no gravata hodi halo revolusaun. Lori Aintanan sira nia naran maka hananu muzika: ”mate Ka moris Ukun rasik an, Ó Maubere hader ona, Ó Maubere kaer rasik kuda talin, ukun rasik Ó nia rain”. Lia fuan sira ne’e hotu maka mobilize Maubere ain tanan sira tun ba luron hodi kaer kilat tuba hasoru ema áat sira ne’ebe hakarak ukun ita nia rain. Merese duni liu 36, sira maka asuwain no sira maka funu nain.
Iha hakerek ne’e hakarak esplika konaba deklarasaun ne’e rasik, mos cita fali hanoin balun husi Komandante Supremo da Luta Kay Rala Xanana Gusmao no Komandante Falentil Taur Matan Ruak. Xanana sempre dehan no repete katak “povo maka verdadeiros Heoris ka Assuwain” no Taur dehan “Povu maka Wé no Falentil maka Ikan”.
1. Povo mak verdadeiro Herois
“Iha Diskursu Xanana”
Rekonecimentu ida ne’e mos mai husi Komandante Resistencia ba Luta kontra Okupasaun, se la iha povu ita sei la manan funu ida ne’e. Tuir Xanana, apreende halo funu ho ita nia povu, aprende halo funu ho povo Maubere, sira maka inspira hau hodi organiza funu, sira maka encoraja hodi trasa planu estratejika ba liberta rai ida ne’e.
2. Povo mak wé, Falentil maka Ikan
“Diskursu Taur Matan Ruak, iha loron Falintil-FDTL, 20.08.2009”.
Nudar Guireleirus Falentil, Taur Matan Ruak mos konsciente katak halo funu konvencional, ita rai kiik, rekursus humanus ladun naton, material Guerra ladun naton, hodi satan netik rai bot ne’ebe avansa ho forsas armadas konvencionais, ne’ebe hetan treinamentu husi Forsas elites Internasionais,bele dehan husi Amerika Serikat, husi Englatera, bele dehan husi Australia. Tanba ne’e, ita ninia resistensia naruk tamba hetan suporta husi Povu nudar Wé no forsas armadas ka Falentil nudar ikan. Se wainhira Wé maran maka ikan sei la sobrevive, se povu la suporta ka envolve iha procesu maka Falentil sei mos la sobrevive. Tanba ne’e maka iha duni razaun hodi dehan Povu maka Wé no Falentil maka Ikan.
Iha sira nain rua, Xanana Gusmao no Taur Matan Ruak, ninia afirmasaun sira ne’e, no hau nia afirmasaun iha kaikoli, ninia sentidu hanesan deit, koloka centru ba luta ka funu maka povu. Povu aintanan maka funu nain, povu mak verdadeiros herois no povo mak Wé. Iha procesu funu naruk ida ne’e, povu ninia determinasaun no envolvimentu iha procesu luta, lider sira maka lidera procesu to'o hetan ukun rasik an. Ho suporta no komitmentu povu nian maka funu ne’e to’o rohan no ikus mai hetan ukun rasik an, liu husi votasaun iha loron 30 fulan Agosto tinan 1999.
Nune’e mos, Plano Estratejiku ne’ebe maka Kay Rala Xanana Gusmao halo ne’e, mos ninia centru ba desenvolvimentu maka Povu, tanba povu maka envolve procesu funu ba ukun rasik an ne’e, sira maka tenki ser centru ba desenvolvimentu. Iha pilares tolu (3) husi PEDN nian maka: desenvolvimentu kapital social, Desenvolvimentu Infra-estrutruas no Desenvolvimentu ekonomika, ninia centru maka povu. Tanba povu maka verdadeiros herois, tuir Kay Rala Xanana Gusmao, povo maka Wé tuir Taur Matan Ruak no povu ain tanan maka funu nain no Assuwain.
Maibe importante ba deklarasaun no polemika konaba “Se maka Funu Nain ka lae”, maka ne’e, atu desvenda tiha mito ida ne’ebe maka mosu iha sosiedade, ne’ebe emerje klass elites foun ida ne’ebe lori patrimonio historika hodi hetan previlijios iha sosiedade, maka lori Veteranus nia naran. Empresarius ida ka rua ka tolu husi liur mai dehan backing veteranus, lori hetan previlijius ekonomikas e sosiais. Lori Veteranus nia naran hodi hanehan ema seluk. Enquantu principius ukun rasik an la hanorin hanesan ne’e, ukun rasik an atu moris diak ba ema hotu, moris ba povu aileba/ain tanan sira nia interese. Povu ida verdadeiros herois ninia hanoin no povu ida funun nain ain tanan sira ninia aspirasaun.
Hau nia deklarasaun ne’e mos, mai atu fanun ita mos hodi hare katak povu maka verdadeiros herois, sira ain tanan, aileba no maubere sira maka herois, laos sira ne’ebe maka foin huri seik huri bain rua maka mai kanta katak sira maka heroi no sira maka funu nain. Enquanto ema hanesan Xanana no Taur Mata Ruak la reklama sira nia parte konaba herois ka funu nain, tuir lolos sira ne’e maka konta historia lolos konaba funu nain ka herois.
Deklarasaun ne’e mai atu fanun fali ita, ho polemika konaba dadus veteranus ne’ebe maka numerous quase áas liu fali populasaun ativas, numerous veteranus barak liu fali uluk participasaun sira ne’ebe funu nain lolos oras ne’e la reklama sira nia direitu, sira nebe funu nain lolos la sura sira nia kolen, sira la reklama konaba homenajen, la reklama konaba pensaun ba sira. Hanoin sira ne’e hotu maka bele foti husi deklarasaun hau nian!
Dili, 04.08.2011
*Julio Sarmento alias Meta Malik
Komisariu Politika Partido Democratico no Veteranus,
artigu ne'e foti husi STL, edisaun ohin (05/08/2011) paj. 14!
Atu dehan deit mos katak hau la moris iha liur, ne’e la konece maun Xanana-Taur Matan Ruak no sira nia kompaneirus sira balun ninia kontribuisaun ba Funu ba liberta rai lulik no povu assuwain ida ne’e. Tamba ne’e, iha rai ida ne’e, la iha ema ida maka bele sukat maun bot nain rua no sira kompaneirus sira ninia kontribuisaun ba funu ba rai ida ne’e.
Maibe Jornal Timor Post (TP) foti deit, referensia ne´ebe ba maun bot rua (Xanana + Taur), hodi hatun iha edisaun Segunda-Feira (01/08/2011), hakerek ho titulu hanesan:”Xanana no Taur La’os Funu Na’in (in Timor Post, 01/08/2011, pajs. 1 e 19)”.
Hanoin ida ne´e hanesan opsaun editorial Jornal nian ho ninia objetivu politika no mos komercial. Politika, tanba kada jornal sempre iha ninia lina orientasaun editorial, ninia tendencia ka inklina ba politika ne´ebe. Opsaun komersial, klaru ke, dada ema barak atu le ho titulu sira sensasional hanesan ne´e, tanba envolve figuras importante rua hanesan, Xanana e Taur.
Polemika ne´e naruk tanba envolve tan ema importante iha Nasaun RDTL ne’e, Presidente Ramos Horta. José Ramos Horta, nudar ema numeru um Timor-Leste nian, Presidente Republika (PR), mosu mai atu sai defensor ba maun Xanana no Taur, mai ho intensaun no interese Ramos Horta ninian ne´e klaru hela, hakarak defende Maun nain rua ne´e, hodi hetan netik buat ruma. Sa ida maka Horta nia hakarak, maka nia hakarak rekandidatu ba segundu mandatu Presidente Republika. Tuir Presidente Ramos Horta iha ninia deklarasaun katak: “deklarasaun sira ne´e hatudu iresponsabilidade" (JND, 02/08 no TP, 03/08).
Maibe Maun Ramos Horta ninia deklarasaun ne´ebe bele entende buat rua. Ida nia hakarak mosu mai sai defensor ba maun nain rua ne´e, ho objetivu ba buat seluk, maka haver se maun nain rua ne´e, liliu maun Xanana bele loke ibung katak “apoio rekandidatura Ramos Horta ba segundo mandato”. Direitu ba kandidatura ba Presidente Republika ne’e, cidadaun hotu-hotu bele kandidatu an, povu maka sei julga ikus.
Iha hanoin ida ne’e, atu hakbesik ita ba iha loron 20 Agosto tinan ida ne’e, sei halo tinan tolu nulu resin nem (1975-2011) maka povu ain tanan sira hamutuk ho matenek balun tau casaco no gravata hodi halo revolusaun. Lori Aintanan sira nia naran maka hananu muzika: ”mate Ka moris Ukun rasik an, Ó Maubere hader ona, Ó Maubere kaer rasik kuda talin, ukun rasik Ó nia rain”. Lia fuan sira ne’e hotu maka mobilize Maubere ain tanan sira tun ba luron hodi kaer kilat tuba hasoru ema áat sira ne’ebe hakarak ukun ita nia rain. Merese duni liu 36, sira maka asuwain no sira maka funu nain.
Iha hakerek ne’e hakarak esplika konaba deklarasaun ne’e rasik, mos cita fali hanoin balun husi Komandante Supremo da Luta Kay Rala Xanana Gusmao no Komandante Falentil Taur Matan Ruak. Xanana sempre dehan no repete katak “povo maka verdadeiros Heoris ka Assuwain” no Taur dehan “Povu maka Wé no Falentil maka Ikan”.
1. Povo mak verdadeiro Herois
“Iha Diskursu Xanana”
Rekonecimentu ida ne’e mos mai husi Komandante Resistencia ba Luta kontra Okupasaun, se la iha povu ita sei la manan funu ida ne’e. Tuir Xanana, apreende halo funu ho ita nia povu, aprende halo funu ho povo Maubere, sira maka inspira hau hodi organiza funu, sira maka encoraja hodi trasa planu estratejika ba liberta rai ida ne’e.
2. Povo mak wé, Falentil maka Ikan
“Diskursu Taur Matan Ruak, iha loron Falintil-FDTL, 20.08.2009”.
Nudar Guireleirus Falentil, Taur Matan Ruak mos konsciente katak halo funu konvencional, ita rai kiik, rekursus humanus ladun naton, material Guerra ladun naton, hodi satan netik rai bot ne’ebe avansa ho forsas armadas konvencionais, ne’ebe hetan treinamentu husi Forsas elites Internasionais,bele dehan husi Amerika Serikat, husi Englatera, bele dehan husi Australia. Tanba ne’e, ita ninia resistensia naruk tamba hetan suporta husi Povu nudar Wé no forsas armadas ka Falentil nudar ikan. Se wainhira Wé maran maka ikan sei la sobrevive, se povu la suporta ka envolve iha procesu maka Falentil sei mos la sobrevive. Tanba ne’e maka iha duni razaun hodi dehan Povu maka Wé no Falentil maka Ikan.
Iha sira nain rua, Xanana Gusmao no Taur Matan Ruak, ninia afirmasaun sira ne’e, no hau nia afirmasaun iha kaikoli, ninia sentidu hanesan deit, koloka centru ba luta ka funu maka povu. Povu aintanan maka funu nain, povu mak verdadeiros herois no povo mak Wé. Iha procesu funu naruk ida ne’e, povu ninia determinasaun no envolvimentu iha procesu luta, lider sira maka lidera procesu to'o hetan ukun rasik an. Ho suporta no komitmentu povu nian maka funu ne’e to’o rohan no ikus mai hetan ukun rasik an, liu husi votasaun iha loron 30 fulan Agosto tinan 1999.
Nune’e mos, Plano Estratejiku ne’ebe maka Kay Rala Xanana Gusmao halo ne’e, mos ninia centru ba desenvolvimentu maka Povu, tanba povu maka envolve procesu funu ba ukun rasik an ne’e, sira maka tenki ser centru ba desenvolvimentu. Iha pilares tolu (3) husi PEDN nian maka: desenvolvimentu kapital social, Desenvolvimentu Infra-estrutruas no Desenvolvimentu ekonomika, ninia centru maka povu. Tanba povu maka verdadeiros herois, tuir Kay Rala Xanana Gusmao, povo maka Wé tuir Taur Matan Ruak no povu ain tanan maka funu nain no Assuwain.
Maibe importante ba deklarasaun no polemika konaba “Se maka Funu Nain ka lae”, maka ne’e, atu desvenda tiha mito ida ne’ebe maka mosu iha sosiedade, ne’ebe emerje klass elites foun ida ne’ebe lori patrimonio historika hodi hetan previlijios iha sosiedade, maka lori Veteranus nia naran. Empresarius ida ka rua ka tolu husi liur mai dehan backing veteranus, lori hetan previlijius ekonomikas e sosiais. Lori Veteranus nia naran hodi hanehan ema seluk. Enquantu principius ukun rasik an la hanorin hanesan ne’e, ukun rasik an atu moris diak ba ema hotu, moris ba povu aileba/ain tanan sira nia interese. Povu ida verdadeiros herois ninia hanoin no povu ida funun nain ain tanan sira ninia aspirasaun.
Hau nia deklarasaun ne’e mos, mai atu fanun ita mos hodi hare katak povu maka verdadeiros herois, sira ain tanan, aileba no maubere sira maka herois, laos sira ne’ebe maka foin huri seik huri bain rua maka mai kanta katak sira maka heroi no sira maka funu nain. Enquanto ema hanesan Xanana no Taur Mata Ruak la reklama sira nia parte konaba herois ka funu nain, tuir lolos sira ne’e maka konta historia lolos konaba funu nain ka herois.
Deklarasaun ne’e mai atu fanun fali ita, ho polemika konaba dadus veteranus ne’ebe maka numerous quase áas liu fali populasaun ativas, numerous veteranus barak liu fali uluk participasaun sira ne’ebe funu nain lolos oras ne’e la reklama sira nia direitu, sira nebe funu nain lolos la sura sira nia kolen, sira la reklama konaba homenajen, la reklama konaba pensaun ba sira. Hanoin sira ne’e hotu maka bele foti husi deklarasaun hau nian!
Dili, 04.08.2011
*Julio Sarmento alias Meta Malik
Komisariu Politika Partido Democratico no Veteranus,
artigu ne'e foti husi STL, edisaun ohin (05/08/2011) paj. 14!
Sem comentários:
Enviar um comentário
Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.