VONTADE PREVENE NO KOMBATE KORRUPSAUN IHA TIMOR-LESTE

(Adeus Konflitu no Benvindu ba Dezenvolvimentu ne’ebé Nakonu ho Korrupsaun)

I. Introdusaun

Ha’u fiar katak komponente hotu Estadu Timor-Leste nian apoia inisiativa estabelesimentu Komisaun Anti Korrupsaun (KAK) hodi prevene no kombate korrupsaun ne’ebé da’et hosi jerasaun ba jerasaun iha fatin barak iha mundu ne’e, inklui mós ita-nia rai kiak ida-ne’e. Ha’u lakohi hatudu liman ka dun matak ema seluk hodi dehan katak sira komete krime korrupsaun. Iha Direitu Penál, ónus da prova pertense ba parte ne’ebé mak akuza. Se ha’u akuza, ha’u mak tenke prova. Se ha’u la konsege prova, parte ne’ebé ha’u akuza ne’e, bele fila akuza fali ha’u ho razaun estraga ninia ‘bom nome’. Ha’u laiha evidénsia konkreta kona-ba ema ruma pratika korrupsaun, maibé vizível tebes indikadór oioin ne’ebé bele reforsa teoria ne’ebé afirma katak korrupsaun buras iha ita-nia rain. ‘Modo de vida’ ka ‘gaya hidup’ bele sai nu’udar indikadór di’ak ida ne’ebé bele hatudu katak eziste korrupsaun.

Korrupsaun ne’e la’ós ema ne’ebé fan modo iha merkadu mak pratika. Dala barak ema matenek boot no iha podér mak pratika. Ema ne’ebé pratika korrupsaun ne’e sempre ema ne’ebé mak iha podér atu foti desizaun ka ema ne’ebé mak iha posibilidade atu influensia ema ne’ebé mak iha podér ne’e. Korrupsaun tama ba kategoria krime nível aas nian tanba la fásil atu prova katak eziste duni korrupsaun. La’ós de’it ema ne’ebé simu vantajen patrimoniál ruma mak komete korrupsaun, maibé ema ne’ebé fó vantajen ne’e mós komete hotu korrupsaun. Ema ne’ebé fó vantajen ne’e tauk atu divulga hahalok korrupsaun tanba ema ne’e mós komete hotu korrupsaun. Ema ida barani fó subornu ka vantajen ruma tanba nia konfia katak nia hetan benefísiu barak liufali montante subornu ka vantajen ne’ebé mak nia fó ne’e. La eziste vítima iha krime korrupsaun tanba ema sira ne’ebé envolve an iha korrupsaun hetan vantajen hotu hosi krime ne’e.

KAK ninia misaun atu halo prevensaun no investigasaun kriminal kona-ba kualkér krime korrupsaun, pekulatu, abuzu podér, tráfiku influénsia no partisipasaun ekonómika iha negósiu. Lei 7/2004 ne’ebé aprova Estatutu Provedór Direitu Umanu no Justisa define korrupsaun hanesan tuirmai ne’e: “korrupsaun signifika oferese, fó, simu ka husu sasan ruma ho objetivu atu dezvia prosedimentu legál servisu públiku ida nian, influensia hahalok funsionáriu públiku ida hodi satisfas interese privadu, inklui amigu no familiár sira. Korrupsaun abranje subornu, konspirasaun, nepotizmu, estorsaun, pekulatu, dezviu fundus, fraude no favoritizmu”.

Kombate moras aat korrupsaun tenke sai konsensu nasionál no tenke hahú agora kedas ona. Orgaun Estadu nian tenke tau kondisaun serbisu ne’ebé apropriadu, fasilidade di’ak no remunerasaun ne’ebé bele fó satisfasaun ba ema hothotu ne’ebé halo serbisu públiku. Ida-ne’e nu’udar maneira ida atu prevene ka minimiza prátika korrupsaun iha ita-nia rain. Imposível ita elimina totalmente korrupsaun iha nasaun foun ida-ne’e.

Korrupsaun relasionadu ho mentalidade ema ida-idak nian. Ema balun riku tihaona, maibé hakarak sai riku liután ho korrupsaun. Ema balun halo korrupsaun ki’ikoan hodi sustenta nesesidade uma laran nian. Ema balun fali halo sakrifísiu boot kontrola an atu la monu ba tentasaun korrupsaun. Ema ne’ebé halo sakrifísiu ne’e mak naran nasionalista. Realidade ohin loron nian hatudu katak ema ne’ebé nasionalista, laiha riku-soin no kontinua moris iha situasaun kiak. Oras ne’e ita rona oradór barak tebes kona-ba anti korrupsaun. Ema barak tebes mak kondena korrupsaun, maibé ema barak mós mak pratika korrupsaun.

II. Enkuadramentu Jurídiku kona-ba Korrupsaun

• a. Konvensaun Nasoins Unidas nian kontra Korrupsaun (asina iha Viena iha loron 10 Dezembru 2003)

Iha tinan 2008 Parlamentu Nasionál ratifika Konvensaun ne’e. Ratifikasaun ne’e signifika katak iha ita-nia sistema jurídiku laran, Konvensaun ne’e iha validade legal. Liuhosi ratifikasaun ne’e, Estadu Timor-Leste hatudu ninia vontade atu prevene no kombate korrupsaun. Konvensaun ne’e tenke sai nu’udar instrumentu jurídiku ida mai ita kona-ba prevensaun no kombate korrupsaun iha ita-nia rain. Sai parte ba Konvensaun ne’e sinál ida katak Estadu Timor-Leste hakribit duni korrupsaun. Tan ne’e, tenke iha medida konkreta atu prevene no kombate korrupsaun iha ita-nia rain.

• b. Kódigu Penál

Títulu VI Kódigu Penál nian ko’alia kona-ba krime hirak ne’ebé komete bainhira ezerse funsaun públika hanesan tuirmai ne’e: korrupsaun pasiva ba atu/komportamentu ilísitu, korrupsaun pasiva ba atu/komportamentu lísitu, korrupsaun ativa, pekulatu, pekulatu ho uzu, abuzu podér, abuzu ho forsa públika, partisipasaun ekonómika iha negósiu no rekuza kooperasaun. Iha Kódigu Penál laran, ita bele hetan krime hirak ne’e iha artigu 292 to’o 300.

• c. Estatutu Funsaun Públika

Lei 8/2004 ne’ebé aprova Estatutu Funsaun Públika mós konsagra tihaona matéria lubuk ida kona-ba krime korrupsaun no selseluk tan. Estatutu ne’e regula buat hirak tuirmai ne’e: obriga funsionáriu atu fó asesu ba orgaun kompetente hodi investiga ninia riku-soin, devér atu serbisu ho onestidade, relata imediatamente ba superiór ierárkiku kualkér informasaun ne’ebé bele fó prejuízu ba Estadu, bandu pratika abuzu podér, uza ho forma abuziva sasan, osan ka propriedade selseluk tan Estadu nian, pratika atividade ne’ebé fó benefísiu ba interese pesoál ne’ebé hamosu desvantajen ba Estadu hamutuk ho kolega serbisu no sai intermediáriu ba emprezáriu sira atu hetan kontratu fornesimentu sasan ka serbisu ruma. Estatutu Funsaun Públika mós fó sansaun apozentasaun kompulsiva no demisaun ba funsionáriu ne’ebé mak pratika korrupsaun, favoritizmu ka nepotizmu.

• d. Lei 8/2009 kona-ba Komisaun Anti Korrupsaun (KAK)

Iha tinan 2004 Parlamentu aprova Lei 7/2004 kona-ba Estatutu Provedór Direitu Umanu no Justisa (PDHJ). Lei ne’e fó kbiit lubuk ida ba instituisaun independente ne’e atu hala’o knaar oioin, inklui kombate korrupsaun. Tinan neen resin ona hahú hosi aprovasaun Lei ne’e, ita rona nafatin katak korrupsan buras tebes iha ita-nia rain ne’e, maibé ita seidauk rona katak iha ona ema ruma hetan kondenasaun tama prizaun tanba krime korrupsaun.

Kbiit PDHJ no Inspesaun Jerál Estadu nian kona-ba investiga matéria ne’ebé halo parte ba kompeténsia KAK nian transfere fali ba KAK (Artigu 31 no 32 hosi Lei 8/2009). KAK mosu ho esperansa katak bele kombate duni moras aat korrupsaun. KAK sei hetan susesu iha ninia misaun kombate korrupsaun ka la’e? Ha’u sente, la fásil fó resposta afirmativa ba pergunta ne’e. Ha’u fiar katak KAK sei konsege deskobre kazu korrupsaun balu, maibé sei la konsege deskobre kazu hotu ho razaun katak korrupsaun ne’e moras aat ida ne’ebé da’et lalais tebes. Obstákulu fundamentál ne’ebé mak KAK sei hasoru mak falta kolaborasaun ho laran mós hosi ema hirak ne’ebé envolvidu ona iha korrupsaun iha pasadu. Durante ne’e laiha inisiativa polítika di’ak hosi ukun nain sira atu kombate korrupsaun. Seidauk iha Ministru ka Ministra ida mak voluntariamente husu ba KAK atu investiga ninia Ministériu hodi buka hetan korrupsaun. Ministru ka Ministra sira hatene hela katak mosu korrupsaun, maibé hein fali KAK mak atu deskobre uluk. Ne’e signifika katak ita hatene hela na’ok-ten iha ita-nia uma laran, maibé ita hakilar atu ema liur mak atu mai kaer fali na’ok ten iha ita-nia uma laran.

KAK nia knaar la fásil. Ema sira ne’ebé serbisu iha KAK tenke onestu, iha korajen atu buka korruptór sira no tenke hetan remunerasaun no fasilidade di’ak, atu nune’e sira bele alkansa objetivu KAK nian. KAK iha instrumentu jurídiku ne’ebé naton ona atu hala’o ninia knaar. Ema barak iha esperansa katak KAK sei deskobre korruptór sira. Oras ne’e KAK mak orgaun Estadu nian ne’ebé iha misaun espesiál kona-ba prevene no kombate korrupsaun. Ita espera katak KAK konsege hetan korruptór.

Presiza mós iha mekanizmu di’ak ne’ebé kontrola fali KAK nia knaar. Ema hothotu tau esperansa ba KAK, maibé ema hothotu mós tenke observa didi’ak KAK nia knaar, atu nune’e bele alkansa duni objetivu ne’ebé mak ema hothotu hein.

III. Teoria kona-ba deklara riku-soin titulár podér públiku sira-nian

“Membru Guvernu AMP hafoin simu posse, deklara tiha ona riku soin ba tribunal rekursu, tanba ne’e antes guvernasaun remata, tribunal tenki investiga bens (pendapatan) husi membru guvernu sira inklui sei husu Interpol atu apoiu Tribunal hala'o Investigasaun ba kontas balun iha liur” Xanana afirma loron hirak kotuk.

Sitasaun liafuan Xanana nian ne’e hetan iha website Centru Jornalista Investigativu Timor-Leste iha loron 14 Outubru 2010, ne’ebé publika tihaona di website ne’ebé refere iha loron 4 Setembru 2009. Presiza duni atu buka-hatene riku-soin membru Governu sira-nian, atu nune’e Xanana nia promesa ne’e sai duni realidade. La’ós membru Governu de’it. Presiza mós buka-hatene orijen riku-soin funsionáriu sira ne’ebé mak modo de vida la hanesan ho sira-nia montante saláriu mensál.

Realidade hatudu katak Ministru ka Ministra sira la ativamente kontrola Diretór Nasionál ka Diretór Jerál sira-nia knaar. Diretór Nasionál ka Diretór Jerál sira mós la dun kontrola didi’ak sira-nia subordinadu sira-nia knaar. Ha’u bele dehan katak superiór másimu iha Ministériu ida-idak falta vontade atu kombate korrupsaun iha nível ministeriál. Depoisdé KAK mosu, ha’u seidauk rona katak Ministru ka Ministra ida enkoraja KAK atu buka-hetan kazu korrupsaun iha sira-nia Ministériu laran. Ha’u fiar katak KAK sei la hetan susesu barak karik laiha inisitiva di’ak hosi Ministériu ida-idak.

Korrupsaun bele mosu liuhosi sistema bottom-up (hosi kraik ba leten) no sistema top-down (hosi leten ba kraik). Sistema bottom-up mosu bainhira subordinadu sira pratika korrupsaun no sira tenta konvense sira-nia superiór sira atu asina ka aprova dokumentu ne’ebé mak bele favorese subordinadu ne’e. Ezemplu: subordinadu sira aprezenta informasaun/relatóriu falsu ba superiór sira kona-ba atividade ruma. Sistema top-down mosu bainhira ema sira-ne’ebé iha podér mak halo korrupsaun. Iha ne’e, superiór sira fó orden ba subordinadu sira atu realiza intensaun superiór sira-nian. Dala barak, subordinadu laiha korajen atu dehan ba superiór sira katak superiór sira-nia intensaun ne’e la loos ida. Ezemplu: superiór sira fó projetu ruma ne’ebé envolve montante osan barak ba emprezáriu ruma ho objetivu atu hetan benefísiu ruma hosi emprezáriu ne’e. Kualidade projetu ne’e ladiak, maibé superiór ne’e la fó opiniaun kontra ba obra projetu ne’e tanba nia mós iha interese atu hetan benefísiu.

Parlamentu tenke hanoin ona atu halo lejislasaun kona-ba deklarasaun riku-soin molok atu asume podér ruma. Ne’e la’ós de’it ba Ministru, Vise Ministru ka Sekretáriu Estadu sira, maibé ba orgaun Estadu nian hothotu, inklui funsionáriu sira ne’ebé mak sira-nia knaar iha relasaun direta ho osan.

IV. Sai ‘Ema Boot’ aproveita kedas ona, atu nune’e bele hetan moris di’ak nafatin bainhira la sai ona ‘Ema Boot’

Provérbiu ida iha inglés dehan: ‘make hay while the sun shines’. Provérbiu ne’e signifika: ‘aproveita oportunidade hodi hetan vantajen bainhira oportunidade ne’e eziste”. Kona-ba korrupsaun, provérbiu ne’e signifika katak ‘bainhira eziste oportunidade atu halo korrupsaun, aproveita kedas ona’.

Realidade fó sai katak iha duni indikasaun ne’ebé moos tebes kona-ba korrupsaun. Ema barak mak ‘modo de vida’ luxu, maibé saláriu mensál ki’ikoan hela. Sira-nia saláriu mensál la sufisiente atu kobre ‘modo de vida’ ka ‘gaya hidup’ ne’ebé luxu ne’e. Ema balu montante saláriu ki’ikoan hela, maibé moris luxu tanba família riku nanis ona. Ema balu iha atividade komersiál, balu kaer projetu ruma, balu iha uma di’ak fó ema aluga, balu hetan empréstimu bankáriu no balu iha osan tanba feen ho laen serbisu hotu manan osan di’ak. Ema balu família la riku, laiha atividade komersiál, la kaer projetu, laiha uma atu fó ema aluga, la halo empréstimu bankáriu, feen ka laen de’it mak serbisu, maibé moris luxu. KAK iha kompeténsia atu buka-hatene buat saida mak hamosu “modo de vida’ ne’ebé la normál ne’e. La presiza hein to’o ema ruma hato’o keixa mak foin foti medida. KAK bele hahú halo investigasaun ona ba realidade ida hanesan ne’e.

V. Rekomendasaun kona-ba esforsu atu prevene no kombate korrupsaun

Molok Estadu atu foti medida rigoroza hasoru ema ne’ebé kombate korrupsaun, Estadu tenke hamosu kondisaun ne’ebé favorese funsionáriu ka ajente Administrasaun Públiku sira hotu. Presiza hadia uluk kondisaun moris ema ne’ebé mak hala’o knaar iha ambiente ne’ebé mak nakonu ho tentasaun atu pratika korrupsaun. Ida-ne’e nu’udar dalan ida atu prevene korrupsaun.

• a. Asesu livre no konfidensiál atu hato’o informasaun kona-ba korrupsaun

Ema hothotu tenke iha asesu livre atu hato’o informasaun kona-ba korrupsaun. Ho liafuan seluk, tenke fásil ba kualkér ema ida atu hato’o informasaun ruma ne’ebé relasionadu ho prátika korrupsaun. Estadu tenke asegura katak identidade ema ne’ebé hato’o informasaun ne’e konfidensiál nafatin tanba publisidade identidade ne’e bele prejudika fali ema ne’ebé hato’o informasaun ne’e. Ezemplu: keixa ne’ebé mak subordinadu ida hato’o kona-ba indikasaun korrupsaun superiór ida nian, tenke konfidensiál.

• b. Gratifikasaun ba ema ne’ebé fó informasaun kredível kona-ba prátika korrupsaun

Ida ne’e nu’udar maneira ida atu enkoraja ema hothotu hato’o informasaun ba orgaun relevante Estadu nian kona-ba korrupsaun. Karik informasaun ne’ebé mak ema hato’o ne’e iha duni relevánsia, ema ne’ebé hato’o informasaun ne’e tenke hetan gratifikasaun ruma ba ninia esforsu ne’e. Tenke iha mekanizmu ne’ebé bele garante nafatin konfidensialidade identidade ema ne’ebé hetan gratifikasaun ne’e. Labele iha publisidade bainhira fó gratifikasaun ne’e. Karik laiha garantia ba konfidensialidade ema ne’e ninia identidade, bele iha ameasa ba ninia moris.

• c. Remunerasaun di’ak ba titulár podér públiku, funsionáriu ka ajente Administrasaun Públiku sira

Titulár podér públiku, funsionáriu ka ajente Administrasaun Públiku sira tenke simu saláriu ne’ebé sufisiente hodi kobre nesesidade iha sira-nia família laran. Funsionáriu sira ne’ebé hala’o knaar diretamente relasionadu ho osan, labele simu saláriu ho montante ne’ebé hanesan ho funsionáriu sira ne’ebé hala’o knaar ne’ebé laiha relasaun direta ho osan. Ezemplu: funsionáriu Alfándega sira tenke manan osan di’ak liu funsionáriu sira seluk tanba funsionáriu Alfándega sira-nia knaar lorloron nian iha relasaun direta ho reseita ne’ebé tama ba kofre Estadu. La justu karik ita fó sansaun forte ba ema ne’ebé pratika korrupsaun, maibé ita la hadia kondisaun atu prevene korrupsaun. Remunerasaun di’ak bele minimiza ka halakon korrupsaun.

• d. Sansaun forte ba sira ne’ebé pratika korrupsaun

Tenke aplika prosedimentu disiplinár ne’ebé rigorozu ba kualkér ema ne’ebé mak pratika korrupsaun. La’ós ema ne’ebé simu osan de’it mak pratika korrupsaun, maibé ema ne’ebé oferese osan ne’e mós pratika korrupsaun. Karik emprezáriu ruma pratika korrupsaun, se nesesáriu, anula tiha lisensa atividade komersiál emprezáriu ne’e nian. Karik funsionáriu públiku ruma pratika korrupsaun, tenke prosesa tuir lei ne’ebé vigora no Estadu tenke husu filafali montante osan ka sasan ne’ebé mak funsionáriu sira ne’e hetan tihaona nu’udar rezultadu hosi hahalok korrupsaun ne’e.

• e. Aparellu Estadu nian tenke ativu Kombate Korrupsaun

Orgaun Estadu nian labele hein de’it keixa hosi ema ruma mak foin hahú prosesu investigasaun. Karik iha informasaun ruma liuhosi imprensa, sosiedade sivíl ka organizasaun relijioza ruma, orgaun Estadu ne’ebé kompetente tenke foti kedas medida nesesáriu. La presiza hein to’o ema ruma ka organizasaun ruma aprezenta keixa formalmente mak foin hahú prosesu investigasaun.

• f. Korrupsaun tenke sai nu’udar krime públiku no sai kazu prioritáriu iha sistema judisiál laran

Atu kombate korrupsaun didi’ak, tenke iha lei ne’ebé forte. Lei tenke autoriza orgaun ne’ebé kompetente atu bele foti asaun hasoru korrupsaun. La presiza hein to’o eziste kazu korrupsaun mak foin hahú halo investigasaun. Tenke iha lei ne’ebé mak fó podér atu halo investigasaun ho baze ba indikadór ne’ebé eziste. Ezemplu: karik funsionáriu ida ka Ministru ida ninia ‘modo de vida’ ka ‘gaya hidup’ luxu liu fali ninia saláriu mensál, orgaun kompetente tenke hahú halo investigasaun hodi buka hatene orijen riku-soin ne’ebé mak funsionáriu ka Ministru ne’e iha.

• g. Kampaña sívika kona-ba prevene no kombate korrupsaun

Orgaun Estadu nian, estrutura konfisaun relijioza sira, eskola sira, organizasaun sira ne’ebé la’ós Governu nian, imprensa no selseluk tan tenke divulga nafatin informasaun ne’ebé forma ema nia mentalidade anti korrupsaun. Imprensa tenke iha liberdade atu publika informasaun kona-ba korrupsaun. Tenke iha asesu livre ba imprensa atu halibur informasaun hosi orgaun Estadu nian sira kona-ba suspeita prátika ne’ebé tama ba kategoria korrupsaun.

• h. Estadu tenke ‘fakar’ osan hodi kaer korruptór

Atu hetan susesu deskobre korrupsaun, presiza mós monta lasu hodi kaer korruptór sira. Tenke iha orsamentu ruma ba knaar kombate korrupsaun. Tenke iha ema ruma hosi orgaun Estadu nian ne’ebé mak iha knaar kona-ba kombate korrupsaun ho boa fé halo finji oferese subornu ho objetivu atu kaer toman korruptor. Ho liafuan seluk: ’soe matak, kasa tasak’. Estadu tenke aloka osan ne’ebé sufisiente atu nune’e bele deteta toman aat korrupsaun ne’ebé mosu iha instituisaun Estadu nia laran. Implementa estratéjia ne’e ho objetivu atu halibur evidénsia, atu nune’e bele deskobre hahalok korrupsaun ne’ebé mak ema pratika.

• i. Subsídiu ba Organizasaun Anti Korrupsaun no ba Imprensa

Organizasaun hirak ne’ebé hanaran an anti korrupsaun tenke hetan asesu livre atu hetan informasaun hosi orgaun Estadu nian kona-ba informasaun ruma ne’ebé sira hakarak hatene, ne’ebé iha relasaun ho korrupsaun. Estadu tenke fó subsídiu ba organizasaun hirak ne’e no ba imprensa, atu nune’e bele ajuda orgaun Estadu nian buka hahalok korrupsaun iha instituisaun Estadu nia laran. Subsídiu ne’e importante atu reforsa knaar organizasaun hirak ne’e no imprensa atu observa atividade orgaun Estadu nian.

VI. Parabéns ba sira ne’ebé konsege na’ok povu mukit nia riku-soin no ema la deskobre

Umanidade tomak konkorda katak korrupsaun fó prejuízu ba Estadu. Ema kiak sira mak sai alvu ba prejuízu ne’e. Sosiedade timorense ne’e sosiedade ida ne’ebé iha espíritu atu tulun malu. Maske ita nasaun kiak, ita-nia kondisaun seidauk hatudu katak ita moris iha nível pobreza ida ne’ebé grave tebes. Ita-nia sosiedade la’ós sosiedade individualista. Ita tenke mantein nafatin tradisaun sosiál ne’ebé valoriza ita-nia sosiedade. Mundu osidentál la konsege adapta ba ita-nia sistema tanba mundu osidentál uza sistema individualista. Ukun nain sira tenke tau atensaun liubá ema kiak sira tanba ema kiak sira mak fó ukun ne’e ba ukun nain sira. Maioria povu Timor-Leste ema kiak ne’ebé presiza tulun hosi Estadu. Tan ne’e, programa Estadu nian tenke favorese liubá ema kiak sira. Ema hotu tenke iha konsiénsia katak podér (=kekuasaan) nu’udar meiu ida atu serbi povu. Labele konsidera podér nu’udar objetivu finál. Karik ita konsidera podér nu’udar objetivu finál, buat aat mós sei sai válidu hotu hodi bele hetan podér ne’e.

Ema balun iha fasilidade di’ak, manan osan di’ak, kondisaun serbisu di’ak no riku tihaona, maibé hakarak sai riku liután liuhosi korrupsaun no haluha hadia kondisaun serbisu subordinadu sira-nian ka kondisaun moris povu nian. Hatene hela katak obra projetu ruma ne’ebé emprezáriu sira halo kualidade la di’ak, maibé simu deit obra ne’e. Presu fornesimentu sasan ruma baratu hela iha merkadu, maibé bainhira emprezáriu sira aprezenta proposta ho presu ne’ebé aas, nonok simu deit proposta ne’e tanba to’o ikus sei hetan mós benefísiu hosi prosesu ne’e.

Ikus liu, parabéns ba ema sira ne’ebé konsege na’ok povu mukit nia riku-soin no to’o oras ne’e ema seluk la deskobre. Espera katak KAK bele deskobre ema sira ne’ebé hamnasa iha ema seluk nia terus laran tanba hahalok korrupsaun.

José António do Rosário Soares
Sidadaun Timor-Leste pró prosperidade ba povu mukit sira, hela iha Dili.
E-mail: unrecognized_man@yahoo.com