VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20160523

Dom Ximenes Belo: “Independensia Ne’e Esforsu Povu Tomak Nian”

“Independensia Ne’e Esforsu Povu Tomak Nian”

Oxford, England
FH – Oxford, 21/05/2016. Premiu Nobel ba Paz 1996, Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, vizita komunidade timoroan sira iha Oxford (21/05/2016) hodi komemora hamutuk loron restaurasaun Independensia Timor-Leste, 20 Maiu, ba dala sanulu resin hat.

Iha Igreja Sacred Heart Church, Oxford, Amo Belo hahu ho introduz motivu Missa iha loron ne’e mak “selebrasaun tinan 14 Timor-Leste sai Nasaun independente” no “agradesimentu ba funu-nain sira” nomos apoio solidariedade internasional sira.

Amu destake mos papel Ingreja nian iha funu no hahii povu nia espiritu luta patriotika nebe tuba-rai to’o iha loron Referendum 30 Agostu 1999.

«... hanesan hau dehan bebeik, POVO TOMAK husi bo’ot to’o ki’ik, husi mane no feto sira, husi foin sa’e to’o labarik sira e ferik no katuas nebe iha rai-laran maske beikten, mama malus, hemu tua door, sira dehan mai hau wainhira hau ba vizita sira, “Amu Bispo ami bele mate hamlaha, han fatuk han rai maibe ema la sama ami nia ulun...”», haktuir Amu ho lian todan no matan wen hanoin ba povu ki’ik sira nia moris.

Espectante ba Timor-Leste nia otas ukun-an nian nebe halo tinan 14 ona, Amu Belo deseja morik di’ak ba timoroan hotu.  Ba ne’e, Belo husu ba ukun na’in sira atu ukun di’ak, ba povu sira atu labele dezanima maske iha susar laran, moris ho domin no ho espiritu unidade. Ba joven sira Amu husu atu servisu ho ksolok, istuda mos ho ksolok no fo domin ba malu hodi loke dalan naroman ba futuru oan sira.

Atu hatene liutan konaba "lia-menon" no "esperansa", tuir mai bele sani diskursu “em texto” Dom Carlos Filipe Ximenes Belo iha komemorasaun loron restaurasaun Independensia Timor-Leste ba dala 14, 20 Maiu 2016, hamutuk ho komunidade timoroan sira iha Oxford, Inglatera.
Independensia nebe ita hetan iha loron 20 fulan Maiu tinan 2002 nee esforsu povu tomak nian, la'os Partidu ida nian, la'os ideolojia ida nian, povu tomak mak hili ho referendum iha tinan 1999.

Hahu loron 20 fulan Maiu Timor-Leste iha ninia orgaun soberania, iha Parlamentu, iha Prezidensia da Republika nos mos Tribunais, i Timor-Leste iha ninia Konstituisaun, iha ninia Embaixadores ka Diplomatas, hodi buka ba rai seluk, haruka ba rai seluk. Nunemos nasoes amigas sira haruka sira nia diplimatas ka embaixadores ba ita nia kapital Dili.

Iha tinan ida nee, Timor-Leste halo tinan sanulu resin hat (14), hanesan labarik kosok-oan ida, Timor-Leste sei nurak, sei aprende no atu moris hanesan povu, hanesan komunidade, aprende atu ukun rasik an iha tinan 14 nian laran. Dezenvolvimentu lao dadaun iha setor oioin. Ita nia uku-nain sira hakaas an atu servi povu. Ita hotu hatene katak independensia la'os buat ida nebe perfeitu ka sempurna. Neduni, ita timoroan tenki fo liman ba malu atu servisu hamutuk hodi hare deit ba Timor-Leste nia diak. Ba ida nee, ema hotu hotu sei respeita malu, sei hateke ba malu hanesan maun alin, bin feton, hodi buka servisu hamutuk atu hari hakmatek, dame, justisa, solidariedade, fraternidade no respeitu direitus humanus. Sei servisu atu dezenvolvimentu ho rezultadu diak ba povu tomak, husi sidade ba vila to'o foho. Ita mos hakarak, hein atu dezenvolvimentu nebe ita hotu hala'o dadaun to'o munisipiu hotu-hotu, posto administrativu hotu-hotu. Republika Timor-Leste labele iha Munisipiu, nebe Munisipiu ida importante liu Munisipiu seluk, Distritu ida importante liu Distritu seluk ka Suku ida importante liu Suku seluk. Tenki ser "merata", hotu-hotu hanesan. Ita nia Republika ne'e bolu demokrtika, ita hein katak timoroan sira aprende saida mak demokrasia. Demokrasia nee halo ema moris ho toleransia, respeita malu, haraik-an, hodi servisu hamutuk no halo sakrifisiu to'o fakar nia ran, atu hari ita nia Patria.

Timor-Leste sai independente iha tinan 14 ona maibe iha raik-klaran ema kiak sei barak, foin sae sira laiha servisu. Ema barak ba liur buka servisu hanesan imi. Independensia nee buat ida ke diak, valor ida a'as tebes maibe ita nia maluk foin sae sira, mane no feto, nebe, selebra tinan 14 ba iha Tasi-Tolu lori independensia ikus mai hetan susar, sai ba liur tamba la hetan moris diak iha Timor. Neduni, atu servi sira nia familia, sira tenki husik sira nia rain, husik sira nia belun, hodi hakur tasi ba ema nia rain atu buka moris.

Ita, maluk sira, ho kabun mamuk ita labele goza independensia. Nee katak, Ita nia independensia los ona wainhira ita nia ekonomia forte. Hetan iha uma, iha aimoruk, iha edukasaun, iha instrusaun, iha transporte, iha komersiu, agrikultura, industria makaas atu ita nia dignidade nee bele diak iha suku suku sira, iha foho no rai tetuk, iha vila no kapital Dili nian laran. Nune deit mak ita bele mak ita bele dehan independensia nee buat ida diak, buat ida los.

FH/Oxford

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.