VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20151204

Liga Futebol Amadora (parte 1) “Fundamentu Harii Identidade no Karater Futebol Timor-Leste”

LIGA FUTEBOL AMADORA 
(PARTE 1) “FUNDAMENTU HARII IDENTIDADE no KARATER  FUTEBOL TIMOR-LESTE

Husi: Antonio J. Castro da CunhaFans no Amante Futebol, E-Mail: zecunha_bcu@yahoo.com. Mobile: +670 78361688

Antonio J. Castro da Cunha
Fans no Amante Futebol
Futebol Timor-Leste hakat tama dau-dauk ba historia foun nasaun ida ne’e nian. Hafoin tinan 13 restaurasaun independensia, fans no amantes futebol Timor-Leste hamrok tebes ba liga ne’ebe kompetitivu. Maske durante ne’e iha ona realizasaun kopa futebol bar-barak, maibe hirak ne’e hotu seidauk bele halakon hamrok fans no amantes futebol timor-oan tomak. Kopa ne’e la’o mensal de’it no dalabarak la-hatudu “kualidade” jogos ba bolamania. No iha parte seluk, rezultadu husi jogos iha kopa mos la-dun fo influensia ba iha estabelesementu Ekipa Nasional Futebol Timor-Leste.

Federasaun Futebol Timor-Leste (FFTL) ne’ebe maka hetan fiar husi Federation International Football Association (FIFA), la konsege dezenvolve futebol iha nasaun ida ne’e. Osan barak ne’ebe oferese husi FIFA mai FFTL, la hatene lakon ba ne’ebe. Dezenvolvimentu futebol patina iha fatin, se -karik ita lakohi temi mout lakon de’it.

Publiku komesa “hakilar”, amantes futebol mos ejiji, halo ulun bo’ot sira iha FFTL preukupa no “paniku”. La hatene se nia hanoin, derepenti EKNAS Timor-Leste nakfila sai forsa foun ida, liu-liu iha regiaun sudeste aziatiku. Brazileiros, ho talentu sira ne’ebe mundu rekonese mosu mai hanesan “anju Salvador” hodi hi’it sa’e prestasaun EKNAS. Brazileiros sira mai tanba “politika naturalizasaun” ala FFTL nian.

Maske “politika naturalizasaun” ne’e hatudu duni mudansas ba prestasaun EKNAS. Ekipa krokodilu hatudu duni provas hodi partisipa iha kualifikasaun kopa mundial 2018 iha Rusia. Rangkin futebol Timor-Leste iha FIFA mos haksoit deripente husi 180 ba 150. Maske nune’e, prestasaun hirak ne’e hotu la halo amantes futebol sira orgullu. Politika ne’ebe ho hanoin atu foti identidade, karater no dignidade futebol Timor-Leste iha mundu internasional, ikus mai sai polemika ne’ebe “dada tama” mos Igreja Katolika iha laran. Ulun bo’ot FFTL hahu nakfera no komesa fakar sai frakeza i iregularidades ne’ebe durante ne’e mosu ba publiku.

Liga Futebol Amadora (LFA).

Situasaun hirak ne’ebe temin ona iha leten, oras ne’e atu husik hela dau-dauk ona. Hare’e ba FFTL ne’ebe maka “esteril” hela durante ne’e, governo liu husi Secretario de Estado Juventude e Desportu fo kbi’it no forsa hodi estabelese Komisaun Liga Futebol Amadora Timor-Leste (LFA-TL). Estabelesimentu komisaun LFA ne’e hanesan hakat pioneru atu bele salva no dezenvolve futebol professional iha nasaun ida ne’e.

Hafoin simu posse iha loron 22/09/2015, Komisaun LFA Timor-Leste ho nia prezidente Nilton Gusmão hahu kedas servisu no loke inskrisaun aberta ba timor-oan hotu ne’ebe hadomi futebol atu bele partisipa. La lori tempu naruk. Timor-oan hadomi futebol sira lori sira idak-idak nia klubu hodi mai regista. Hafoin liu husi selesaun, ikus mai Komisaun LFA deside iha klubu futebol 21 maka sei partisipa.

Alende ne’e, Komisaun LFA mos, tuir ha’u nia hanoin iha planu ne’ebe brilliante no estratejiku tebes. Fo kaben kampaiaun LFA ho Kampiaun Copa 12 Novembro iha Super Copa. Maske la fasil, tanba limitisaun espasu kampu no kestoens kualidade husi jogos ne’e rasik, maibe ida ne’e bele sai mata-dalan inisial ida hodi iha futuru bele hamosu ekipa futebol ne’ebe kualidade no kompetividade hodi reprezenta Timor-Leste iha eventu sira futebol internasional nian.

Funda Identidade no Karater Ne’ebe Forte.

Atu bele to’o iha objetivu ne’ebe iha, presiza hatu’ur identidade no karater futebol ne’ebe forte. Identidade signifika katak karakteristika, tipikas ne’ebe unika ne’ebe maka metin ba iha objetu ruma hodi halo nia diferente ho objetu seluk. Indentidade no karater husi LFA importante tebes hodi hatudu originalidade no divirgensia husi liga sira seluk.

Tuir planu ne’ebe iha, Liga Futebol Amadora sei hahu iha loron 5 Dezembro 2015 ne’e. Realizasaun Liga Futebol Amadora Timor-Leste, tuir ha’u nia hanoin, hanesan “Bása no Sóku” ida ba FFTL, tanba labele realiza eventu ne’ebe hanesan. Maske simu osan barak husi FIFA no AFC, maibe FFTL “esteril” nafatin. FFTL la konsege hatu’ur fundamentu ba identidade no karater ba iha futebol nasional Timor-Leste.

Hanesan ha’u temi ona, sei iha klubu 21 maka partisipa 10 LFA ne’e. Mai ha’u, la’os númeru klubu ne’e maka importante. Maibe, oinsa iha primeiru liga ne’e, LFA bele hatu’ur identidade no karater jogu futebol iha nasaun ida naran Timor-Leste. Tanba sa? Tanba importante tebes, atu futebol Timor-Leste iha fundamentu ne’ebe metin no forte ne’ebe sei sai hanesan lalenok ba realizasaun liga tuir mai. Klubu futebol 21 ne’e, ida-ida sei mosu ho nia identidade no karater rasik. Liu husi 1o. LFA maka ba oin sei determina, karik merese ka lae liga iha Timor-Leste partisipa husi klubu hamutuk 21. Identidade no karater ne’ebe atu hatu’ur, tengki bazeia ba lisan no kultura ne’ebe durante metin iha povu timor-oan tomak.

Bainhira liga futebol bele funda identidade no karater ida metin, maka sei dada investimentu ne’ebe bo’ot liu tan iha futuru. Investimentu ne’ebe maka bo’ot, sei rezulta mosu industria futebol iha nasaun ida ne’e.

Xave husi mehi hirak ne’e hotu maka jestaun ne’ebe professional. Liu husi jestaun ne’ebe professional bele hahoris liga futebol ne’ebe kualidade no iha kompetividade. Liga futebol ne’ebe kualidade no kompetividade sei hahoris jogador-jogador kualifikadu. No jogador-jogador kualifikadu bele hamosu ekipa nasional futebol ne’ebe forte. Ekipa nasional futebol ne’ebe forte, sei reprezenta identidade no karater husi povu no nasaun doben RDTL.

Tanba ne’e, importante tebes atu Komisaun LFA firme no konsistente ho sistema liga nian ne’ebe maka hatu’ur ona. Komisaun LFA tengki do’ok husi intervensaun oin-oin, ne’ebe maka ikus mai bele hamate ou hafraku objetivu no sentidu dezenvolvimentu futebol. La iha esepsaun, Komisaun LFA tengki “obriga” duni klubu 21 ne’ebe sei partisipa iha LFA ne’e hakru’uk no kumpri ba regulamentu ne’ebe estabelisidu ona. Profesionalismu husi arbitru sira mos, sei sai fator ne’ebe determinante hodi hatu’ur fundamentu ne’ebe forte ba identidade no karater husi liga ne’e rasik.

Iha liga futebol barak iha mundu ne’e maka bele sai hanesan referensia. Sistema no jestaun i lisaun no doutrina futebol ne’ebe komisaun LFA hatu’ur, sei sai nu’udar komponente ida ne’ebe pertinente tebes ba futuru futebol Timor-Leste. komponente hirak ne’e hotu sei lori liga futebol iha nasaun ida ne’e, sai industria hanesan mos iha nasaun futebol sira iha mundo ne’e. EPL, LA LIGA, BUNDESLIGA, LIGUE 1, SERIE A, nu’udar izemplu liga futebol ne’ebe ohin loron hanesan ona industria bo’ot ida. Maibe, buat ne’ebe ita hotu presiza hatene maka, liga hirak ne’e, idak-idak ho ni-nia identidade no karater rasik. Fans no amantes futebol hotu, klaru katak hatene di’ak tebes liga hirak ne’e hotu.

Esperansa ba Komisaun LFA.

Nu’udar fans no amante futebol, ha’u senti orgullu tebes ho realizasaun liga amadora ida ne’e. Ha’u fiar katak iha inisiu liga ne’e, klaru katak dalaruma sei infrenta dezafius no difikuldades barak. Karater povu timor-oan ne’ebe “bulak bola”, bele sai dezafiu ida. Tanba, los duni katak, klubu futebol idak-idak husi 21 ne’ebe registadu, sei iha ni-nia fans no amantes rasik. No situasaun hirak ne’e sei hamosu fanatismu ba idak-idak nia klubu. Fanatismu, iha parte ida di’ak ba saude kompetisiaun ne’ebe kompetitivu. Maibe bele sai la-di’ak bainhira fanatismu ne’e demasiozu. Tanba fanatismu ne’ebe demasiozu, sei bele ‘estraga’ fair play husi jogos futebol ne’e rasik.

Maske nune’e, nu’udar fans no amante futebol ida iha Timor-Leste, ha’u sempre fiar ba futuru LFA ne’e rasik. Ha’u fiar katak ho maturidade povu hadomi futebol hotu hodi kontribui, no liu-liu profesionalisme husi Komisaun Organizador, LFA sei nakafilak ba iha LFP (Liga Futebol Professional). Bainhira LFA nakfilak ona ba LFP, maka dalan sei nakloke luan tebes ba klubu futebol idak-idak atu reprezenta identidade timor-oan iha eventu futebol internasional hanesan; AFC Championship (Liga Champions ASEAN nian) to’o kopa mundial entre melhor klubu husi kontinente idak-idak.

Ha’u nia esperansa (karik amantes futebol tomak mos), atu Liga Amadora ida ne’e sai hanesan hakat da-uluk hodi hamosu liga futebol professional iha futuru. Lemma universal futebol nian FAIR PLAY, presiza sai nafatin hanesan atensaun husi partes hotu, tantu Komisaun Liga Futebol Amadora no-mos Klubu sira ne’ebe sei partisipa iha liga ida ne’e.

Ita mos bele komunga lisaun universal futebol seluk, katak futebol la-koñese diferensa entre suku, religiaun, grupus, regiaun, kultura ka lisan. Bainhira ko’alia konaba futebol, ema hotu sai ida de’it iha sumbriña LFA nia okos. Ha’u fiar, liu husi komitmentu no professionalismu husi entidades hadomi futebol hotu, LFA sei sai hanesan odamatan ne’ebe maka husi nia, moris identidade no karater futebol Timor-Leste ne’ebe la’o ho kualidade, no liu-liu iha kompetividade atu bele kompete iha nivel futebol regional no internasional. Funda IDENTIDADE no KARATER Futebol Timor-Leste tengki sai metas prinsipal husi Komisaun LFA.

Notas; Artigu ida ne’e nu’udar hanoin pesoal hanesan fans no amante futebol no la reprezenta fatin atual ha’u servisu-ba iha Gabinete Vise-Ministru II Ministeriu Edukasaun.

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.