VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20120910

SETEMBRU “NEGRO” IHA MEMORIA

Inesquecível magnânimo apoio povo Portugues

[ Hanoin Hikas ]

Kbi’it povu Maubere hahi’i, exaltação patriótica, nudar kna’ar no domin wain ba rai doben Timor-Leste. Aten barani nebe povu hatudu iha luta la’os deit signifika direito da Libertação maibe dignifika mos valores no razão de ser nudar ema no nudar povu ida. Povu funu, luta no resiste para manan. Manan liberdade no Ukun Rasik An.

Loron 30 fulan Agustu tinan 1999, peremptory, timor-oan sira fo razaun ba mundu genuine luta ba independensia. Referendum fanun komunidade internasional husi dukur no hakfodak sira husi silencio. Protagonista politiku rai-bo’ot sira, ciente ho sira nia pozisaun e hanoin katak tenki halo buat ruma, ou halo finji la hatene ou haluha hela lae sira nia national interest hodi acompanha no fo tulun, hakotu lisuk terus no fakar ran iha rai Lafaek, Timor Lorosae.

Iha 4 Setembru 1999, fo-sai rezultadu referendum, sura hamutuk 78,5% husi 344.580 timor-oan hakarak Ukun-Rasik-An kontra 21,5% husi numeru 94.388 timor-oan hili autonomia ho Indonesia. La aseita rezultadu, autonomista sira provoka regime of terror iha fati-fatin ho apoio militar indonesia. Filme “Setembro Negro” ita grava iha memoria. Otonomista haklalak, Maubere halerik, mundu hakilar, Portugal alerta, Bill Clinton ko’alia, Jusuf Habibie hatan e Kofi Annan autoriza forsa internasional Interfet, ikus mai, tama duni iha Timor-Leste.

Hahu iha loron referendum. Mundu hakfodak (espanta) ho imagem timor-oan rihun ba rihun hakat ba urnas, haluha tiha ta’uk no presaun, tamba deit vontade Ukun An. Istoria dramatika “Setembro Negro” husik hela fitar bo’ot (marcas profundas) sofrimento ba povu Maubere, povu nebe hadomi justisa, paz no liberdade. Nunemos ba povu lusitano. Susar atu haluha fulan Setembro iha Portugal wainhira malai-mutin sira hamriik loron-kalan, tuba-rai metin hamtutuk ho povu Timor. Iha tempo hanesan komunikasaun sosial (radio, TV no jornais) la para "on air" no hatun notisia hodi fahe ba lima kontinente.

Hanesan hakerek Jornal balun: 

«os portugueses multiplicaram-se. Em poucos dias tornaram-se mais, e com o apoio dos imigrantes portugueses tanto na Europa como nos Estados Unidos da America, deram-se gratos apoios aos timorenses. E mais importantes, fizeram o país parar, por 3 minutos; desdobraram-se em manifestações e vigílias; cantaram imparavelmente o hino "ai Timor" de Luís Represas; ofereceram dias de ordenado; levaram uma flor por Timor; receberam o bispo de Dili como um herói; vestiram-se de branco; telefonaram para a CNN; inundaram com "e-mails" ao "inbox" electrónico da Casa Branca; e conseguiram manter Timor no primeiro quarto de hora dos noticiarios da maioria dos países; e tantos outros.» 

Kalohan metan tamba ahi suar no rai-manas fulan Setembro "membara" ho kosar hakilar no mata-wen. Lilin fo naroman, hametin "a esperança é a última a morrer" halibur neon ho kbi'it domin povu solidariu lusitano. Portugal mobilizadu halo buat hotu ba Timor, exemplar ho uniku desejo PAZ iha Timor-Leste.

Portugal hakilar, mundo rona, Bill Clinton ko’alia, Jusuf Habibie hatan, Kofi Annan dehan SIM Interfet tama Timor e povu portugues hatun lian hakmatek ho "magnânima satisfação". Graças a Deus! Que a Paz perdure em Timor!

And thus it happened... Portugal halibur ho espirito "a união faz a força", no fiar katak "O povo unido jamais será vencido". Portugal hamutuk ho Timor. 

Viva Timor Portugal!

Coimbra, 10 Setembru 2012
Arlindo Kahikata Fernandes

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.