POZISAUN PARTIDU CNRT KONA BA ALEGASAUN KONTRA PRIMEIRO-MINISTRO TIMOR-LESTE XANANA GUSMAO

INTRODUSAUN

Iha semana kotuk, media Australia halo akuzasaun, duun-matak ka alega Sua Excelencia Primeiro Ministro (PM) Xanana Gusmao fó projecto ba nia oan-feto. Media Australia ne’e, halo “assaltu politico” kontra Xanana Gusmao nia pessoa sem konfirma lo-los fonte korrespondensia ho informasaun ne’ebe sira uza atu duun-matak PM Timor nian ne’e;

CNRT la hakfodak, tanba “assaltu politico” ne’e halo depois de Tribunal de Rekurso Timor-Leste hasai decizaun ida hodi rejeita (MENOLAK) reklamasaun partido opozisaun (FRETILIN) ne’e be husu atu kansella tiha instituisaun regulatória konaba riku soin Tasi Timor, Autoridade Nacional de Petróleo – ANP;

Ho dicizaun ne’e, automátikamente halakon chance (kesempatan) Australia nian ho membro FRETILIN balun ne’ebe durante ne’e servisu hamutuk ho “antek-antek asing” iha Australia nian atu kanaliza ba dala-rua dada-kadoras Tasi Timor hosi Greater Sunrise ba Darwin. Maun-boot Xanana, CNRT ho AMP tomak sei la hakiduk nein centímetro ida atu lori kadoras Greater Sunrise mai Timor-Leste;

Tanba lakon tiha sira nia esforso atu halakon ANP, FRETILIN uza assaltu-polítiko ne’e iha Uma-Fukun Parlamento atu ataka PM Timor PESSOALMENTE, atu hatun nia diginidade ho kredibilidade, kria instabilidade polítika no halo konfuzaun ba povu Timor, hodi nune sira bele dehan, Kadoras Tasi Timor so bele lori deit ba Australia, tanba Timor la estável;

Infelizmente, polítika ho karakter colonial ne’ebe konservativu ne’e hosi rai-liur ne’e, infelizmente lassu tiha Timor Oan sira iha FRETILIN ho monu tama iha konspirasaun ne’e. Deputado ka membros partidos polítikus FRETILIN ho jornalista Timor Oan balu monu tama ba rede kolonial moderno ne’e nia laran; ne’ebe mai ho intensaun atu destabiliza Timor Leste, no halo povu moris terus dala ida tan. Ba sira, karik Timor sai diak, sira sei lakon buat barak, tanba ne’e halo Timor Oan han-malu, sira hodi bele foti ita nia riku-soin tasi nian;

Ita mos hatene katak, ema Timor Oan balun, agora dadaun, subar iha kurtina demokrasia ho transparencia nia laran buka informasaun hodi fasilita no fó ba media internasional, liu-liu iha Australia, ho intensaun atu hatuun ita nia autoridades ho institusoens demokrátikas sira nia dignidade;

Sira ne’e forma rede boot ida ne’ebe constitui rede konspirasaun internasional atu destabiliza Timor-Leste. Laos deit ona polítik mak mossu iha ne’e maibe, involve ona étika ho dala ruma, krime organizado kontra estado. Sira haluhan tiha katak se sira mak mai tuur iha governo iha futuro mos ema a’at sira ne’e sei tenta hodi estraga sira mos, tanba ita mesak Timor Oan hotu;

POLÍTIKA FOER FRETILIN NIAN

Desde FRETILIN lakon konfiansa povu nian atu kaer ukun iha 2007, sira halo esforso oin-oin atu hamonu governo AMP ho maun boot Xanana Gusmao. Sira uza forma oin-oin, incluindu utiliza media internasional ho “antek-antek asing” Australia nian;

Politika foer ne’e komessa ho duun-matak ema, bolu ita sira ne’ebe fo ita nia votu ba independencia nudar otonomi, reklama a’an dehan sira mak luta liu, reklama patrímonio estado nian ne’ebe Timor Oan hotu esforso mak hetan, tanba la interesse nia “latar belakang” fó isin no ran atu hetan, hanesan istória pela libertasaun, ba sira nia a’an deit. Ida ne’e arrogansia sínika ne’ebe nega istória ne’ebe karakteriza ita nia luta pela libertasaun nasional;

Sira nega tiha sira nia história nakukun ne’ebe sira halo desde 1975 too ohin loron, haluhan tiha katak sira mos halo buat salah barak ne’ebe naruk no hamonu noda metan ba rai ida ne’e, ne’ebe ita lalika temi iha Uma Fukun ida ne’e;

Depois de duun-matak ema, sira ne’ebe lao lemorai deit iha keijo no manteiga nia raga-laran, komessa ataka pessoa maun-boot Xanana Gusmao, guerilheiro asswain, komando da luta, Primeiro Presidente da Repúblika no actual Primeiro Ministro Timor-Lester nian, atu hatuun nia dignidade;

Iha Uma-Fukun ida ne’e deputado hanesan Arsénio Bano, Mari Alkatiri no José Teixeira ho balun tan, uza lia-fuan kroat hodi ataka maun-boot Xanana ho governo ne’ebe nia kaer hanesan naokten. Koitado, ema ida ne’ebe fó nia isin-lolon atu sakrifika ba ukun-aan ida ne’e, hetan atakes no insulto hosi individu sira ne’ebe luta ba ukun a’an ita la hatene hun ho rohan! Ne’e insulto boot ida ba asswain sira, insulto boot ida ba ita nia maun-boot, ba matebian sira ne’ebe mate ba rai ida ne’e, no ba ita hotu ne’ebe fa’an-moris ba ukun a’an ida ne’e;

Ema sira ne’e, ne’ebe durante ukun a’an moris diak hela iha rai-liur, agora dadaun ne’e, uza informasaun ne’ebe media Australia ne’ebe sira fasilita, duun-matak maun Xanana hanesan katak nia fó deit deit projecto ba nia oan-feto;

Ohin iha Uma-Fukun ida ne’e ita mos rona tan sira nia duun-matak boot ne’e. Tanba sá?

Sr Presidente Parlamento mak ami respeita,

Kay Rala Xanana Gusmao, laos beikten hanesan ema sira koalia la ho baze forte, maibe hakarak duun-matak deit nia;

Kronologia alegasaun ne’e salah kaprah, salah alamat no iha tendensia difamasaun pessoal, tanba seidauk iha konfirmasaun lo-los, ema sira naran ita temi iha leten, duun-matak tiha ona Sr PM, maun boot Xanana Gusmao;

Iha tinan kotuk, responde ba apelo governo nian, feto Timor Oan lobuk ida inkluindo feto balun hosi Organizasaun Popular Mulher Partido Fretilin (OPMT) harii Associasaun empresária Mulher Timor (Dulce Alves, Oscar Lima nia kaben, Julio Alfáro nia fen, ho seluk-seluk tan;

Sim, los duni, membro ida mak Sr Kay Rala Xanana Gusmao nia oan-feto;

Kompanhia ne’e naran PRIMA FOOD ne’ebe mai ho intensaun atu dezenvolve kapasidade feto Timor ne’ebe involve a’an iha areas rúrais;

Maibe iha dia 1 de Setembro 2008, Sr Xanana nia oan-feto ne’ebe naran Zenilda Gusmao, dada-a’an ka “mundur diri” tiha hosi kompanhia ne’e, no haruka karta ofisialmente ba Conselho PRIMA FOOD. Karta ne’e rasik hetan resposta konfirmasaun iha dia 11 de Setembro 2008. Effektivamente nia laos ona membro kompanhia ne’e nian;

Bainhira PRIMA FOOD hatama rekerimento atu konkorre atu halo importasaun foz nian, Sra Zenilda Gusmao laos ona membro kompanhia ne’e nian. Presidente kompanhia ne’e nian maka Sra Maria Angélica Rangel, ne’ebe alin hosi eis Secretário Estado Fretilin ida uluk;

PRIMA FOOD inklui mos iha kompanhia Timor Oan hamutuk 17 (sanulu resin hitu) ne’ebe konvidado no hetan konfiansa governo nian atu importa foz mai ita nia rain. Aprovasaun ne’e so halo iha fulan Novembro 2008, quando Sr Xanana Gusmao nia oan-feto laos ona assionista (pemegang saham) PRIMA FOOD nian;

EXPLIKASAUN

Tanba sá maka deputado Arsénio Bano, José Teixeira ho Mari Alkatiri (Quando visita Oekussi) bele duun-matak maun boot Xanana Gusmao nune’e?

Tanba sá maka, sira duun-matak maun boot, no bainhira sira hateten informasaun sira ne’e “seolah-olah” hosi media Asutralia, depois de Tribunal de Rekurso deklara katak FRETILIN nia reklamasaun sobre ANP, laiha base legal no salah kamar?

Ne’e hotu, ita konklui, katak iha konspirasaun boot ida entre rede ida monta ona iha Timor Laran atu hattun dignidade Asswain Luta pela libertasaun maun boot Xanana Gusmao;

Sira hakarak ataka Xanana pessoalmente hodi hatuun nia kredibilidade pessoal, nega tiha katak nia fo nia moris ho isin tomak ba independencia rai ida ne’ebe, ohin loron sira uza hodi kokotek iha Uma-Fukun ida ne’e;

Konspirasaun ida ne’e, halo liu hosi esforso organizado boot ida ne’ebe hakarak estabiliza Timor-Leste, hodi ikus mai, justifika katak Timor la aman, tanba ne’e kadoras Greater Sunrise labele dada mai Timor-Leste;

Ita hatene katak FRETILIN uluk entrega tiha ona negosiasaun fronteiras ba Australia, halo rai boot ne’e la respeita ita nia riku soin. FRETILIN mos uluk entrega tiha kadoras BAYU-UNDAN ba Australia. Agora sira hakarak atu fo tan kadoras GREATER SUNRISE nian ba Australia. Ita-Timor tenki matan nakloke, neon-nain ba bosok hirak ne’e;

Timor Oan balun, subar iha partido balun nian naran, servisu hodi buka hariku-a’an, hakarak fa’an riku-soin Timor nian ba rai seluk, lori demokrasia nian naran. CNRT sei la fó dalan ba hanoin a’at ho hahalok a’at hirak ne’e;

CNRT sei defende nafatin tranparencia, demokrasia, liberdade de expressaun, no liu-liu sei kontinua halo REFORMA ne’ebe lao tiha ona atu hadia nafatin povu nia moris;

CNRT sei luta nafatin kontra korrupsaun, no sei submete ema hotu ne’ebe mak naok ossan povu nian ba justisa. Kompromisso ida ne’e sei nafatin, no seidauk mate;

CNRT sei la admiti KKN (Kolusaun, Korrupsaun no Nepotismo) iha Timor-Leste, no sei kaer ema sira ne’e hodi submete ba justisa;

CNRT sei kontinua hadia povu nia moris, halo desentralizasaun liu hosi eleisoens suko ne’ebe laos partidária, eleisoens Municipais no se esforso nafatin hodi hadia povu nia bem-estar (kesejahteraan) to’o 2012. Hau repete, too 2012 – no sei laiha eleisaun antisipada;

CNRT sei esforso nafatin hodi hola ai-han nebe povu kuda, no hosi fatin-seluk atu responde ba necessidade ai-han rai laran nian, atu nune’e, ita nia povu labele hamlaha, labele mukit no labele krekas, hanesan iha governo ida uluk nia ukun;

CNRT sei lori konfiansa povu nian iha AMP to’o mandato remata, no sei deposita povu nia konfiansa, ho servisu makaas to' o rohan;

CNRT hamutuk ho maun-boot Xanana Gusmao, sei luta nafatin hodi halakon kiak no hadia ekonomia povu nian, atu bele halo Timor-Leste sai diak liu tan;

CNRT husu povu Timor tomak atu loke tilun, matan no fuan ba laran diak governo nian, no husu ba povu tomak atu taka tilun matan no fuan ba ema sira ne’ebe, hamutuk ho “antek-antek asing” sira, hakarak estraga Timor-Leste;

CNRT hamutuk ho povu liberta ona ita nia rain, sei hamutuk ho povu liberta povu hosi susar, terus, mukit no hamlaha, ba dalan moris diak iha dame no hakmatek nia laran.

OBRIGADO

.

NB: Ba informasaun seluk bele kontakta Deputado Duarte Nunes, No-telf: 7238065