VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20081117

FRETILIN HANESAN AMEASA IDA BA IGREJA KATOLIKA KA IGREJA MAK HANESAN AMEASA IDA BA FRETILIN ?

Hosi: Celso Oliveira

Hourik uluk kedas, Igreja Katolika iha Timor Leste hatudu sira ninia existensia i dezenpenha funsaun importanti iha sociedadi Timor, liu-liu Igreja Katolika iha Timor hatudu ninia preokupasaun ho formasaun humana iha rai Timor Leste.
Desde tempu Dom Martinho da Costa Lopes to’o tempu Premiu Nobel da Paz 1996, Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, Igreja Katolika Timor nunka atu husik povo Timor. Aktualmente, Dom Basílio de Nascimento ho Dom Ricardo mos kontinua hatudu sira ninia komitmentu, dedikasaun i responsabilidadi hodi dezenvolve rai no ema Timor.

Ne’e duni, iha Timor Leste, koalia konaba relasaun entre Igreja Katolika ho Estado laos buat ida foun. Igreja la mete iha politika maibe Igreja iha obrigasaun atu koalia konaba oinsa hadia povo Timor nia moris. Preokupasaun hosi Igreja Katolika iha Timor, hatudu liu-liu iha área moral, aspektu humanu, krisi hamana, justisa sosial, etc….

Hau hanoin, ita nunka bele nega Igreja Katolika Timor ninia favor/papel/funsaun iha prossesu politiku i dezenvolvimentu iha Timor Leste. Lori Igreja Katolika Timor ninia existensia i funsaun maka ohin loron iha lideres politikus, relijiosos, professores, diplomatas barak nebe kontinua hatudu sira ninia determinasaun, responsabilidadi, honestidadi, maturidadi i koloka kestaun nasional as liu interesse pessoal ou grupu ou partidu.

Oinsa relasaun Igreja Katolika Timor ho Fretilin?

Iha eis primeiru ministru Mari Alaktiri nia tempu, relasaun entre Igreja Katolika ho I Governu Konstituisional lao ladiak, la harmonia. Lia fuan sai hosi Mari Alkatiri nia ibun, nebe maka povo Timor sei grava hela iha sira ninia memoria maka: “hau povo Timor maka hili, enkuantu Bispo Carlos Filipe Ximenes Belo, Vatikanu maka eskolha”.

De factu, iha kazu ida ne’e, Mari Alkatiri hakarak hatudu “radikalmente” ba Bispo, padres, madres no sarani katolika sira katak Igreja Katolika labele mete iha politika ou iha assuntu Estadu nian.

Iha 2005, Igreja Katolika Timor organisa manifestasaun bo’ot durante semana tolu kontra eis primeiru ministru i Sekretariu Jeral Fretilin, Mari Alkatiri. Iha momentu neba, Igreja Katolika konsidera katak Mari Alkatiri hakarak bandu ensinamentu relijiaun katolika iha eskola basika i sekundaria iha Timor Leste. Iha manifestasaun 2005 hosi Igreja Katolika Timor derepenti transforma ba manifestasaun politika hodi ejiji demisaun Mari Alkatiri hosi kargu Primeiru Ministru. Manifestasaun 2005 kontra I Governu Konstituisional la konsege hatun Mari Alaktiri, maibe manifestasaun ne’e sai hanesan “prossesu” ida. Tuir Dom Basílio ninia entrevista iha RTP “esta manifestação não é uma finalidade mas é um processo”. Iha tinan 2006, Mari Alkatiri tun hosi kargu Primeiru Ministru.

Hosi ne’e ita bele halo konkluzaun ida katak desde uluk kedas relasaun entre Igreja Katolika iha Timor ho Fretilin (liu-liu iha Mari Alkatiri nia tempu) nunka diak, nunka harmonia. Toó ohin loron, sei kontinua existe kampanya difamasaun iha blogs barak-barak (internet), jornais, etc kontra Igreja Katolika iha Timor.

Bispo Basílio Koalia, Fretilin ataka

Iha deklarasaun Dom Basílio nian, hodi dehan atu lideres politiku sira, liu-liu Fretilin nian, labele sunu povo hodi tuir marcha da paz, hetan reasaun maka’as hosi bancada Fretilin iha Parlamentu Nasional. Deputadus Fretilin iha PN halo kedas deklarasaun politika hodi husu atu Dom Basílio labele mete iha politika.

Maibe, iha ema barak maka konsidera katak deklarasaun Dom Basílio nian laos deklarasaun politika ou ameasa ida ba lideres politikus Fretilin sira. Hau mos konsidera katak deklarasun ne’e hanesan obrigasaun moral hosi hirarkia Igreja Katolika Timor atu kontinua mantém paz i estabilidadi iha Timor. Liu-liu, tamba Igreja Katolika iha ona esperiensia barak katak kuandu mosu instabilidadi, violensia i konfrontasaun, entaun povo sei halai uluk ba husu protesaun iha padres i madres sira. Povo laos ba husu protesaun uluk iha deputadus ou Parlamentu Nasional, etc.

Konkluzaun

Se Fretilin hanesan ameasa ida ba Igreja Katolika Timor, ou, Igreja Katolika Timor hanesan ameasa ida ba Fretilin, depende ba ita atu fila deit lia fuan.

José Ramos Horta, Presidente Republika hatete iha ajensia notisioza portugueza LUSA katak “se maka ohin loron nega Igreja Katolika Timor nia favor/power, entaun nia ema ateu ou ema bulak ida”.

Ne’e duni, kualker partido maka ukun Timor tenki kolabora ho Igreja katolika Timor hodi hadia povo Timor nia moris.

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.